SKKN Sưu tầm và thiết kế một số trò chơi học tập nhằm rèn luyện biểu tượng định hướng không gian cho trẻ 5-6 tuổi

 Sưu tầm và thiết kế một số trò chơi học tập nhằm rèn luyện biểu tượng định hướng không gian cho trẻ 5-6 tuổi
 Đạt Chưa đạt
 Số trẻ % Số trẻ %
 1 Biết quan sát, xác định các phía trên - dưới - 17/45 38 28/45 62
 trước - sau của bản thân và người khác.
 2 Biết xác định phía bên trong, ngoài của đối 19/45 42 26/45 58
 tượng khác
 3 Biết nói, sử dụng tay trái, tay phải theo yêu cầu30/45 69 15/45 31
 4 Biết so sánh và xác định vị trí của đối tượng 14/45 33 31/45 67
 này so với đối tượng khác
 5 Có các hành động thực hành bên ngoài nhằm 16/45 33 29/45 67
 tương tác đồ vật như sờ, nhìn, xoay, chỉ tay 
 hoặc ước lượng bằng mắt để xác định vị trí 
 trong không gian của đối tượng trong không 
 gian.
 II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
 1. Cơ sở lý luận
 - Mọi sự vật, hiện tượng và bản thân đứa trẻ đều tồn tại trong không gian và 
thời gian. Trong không gian có những vật thể cố định với những vị trí và thuộc tính 
nhất định: có trên, có dưới, có trước, có sau, có gần, có xa. Như vậy không gian cũng 
là đối tượng của hoạt động tư duy và hoạt động thực tiễn của trẻ. Vì thế cần kịp thời 
phát triển khả năng ĐHTKG ở trẻ,tạo điều kiện thuận lợi cho trẻ thực hiện có hiệu quả 
các hoạt động khác trong cuộc sống.Vì vậy vấn đề dạy trẻ định hướng trong không 
gian đã được các nhà khoa học trên thế giới cũng như Việt Nam quan tâm nghiên 
cứu.ĐHTKG là một nội dung nằm trong hoạt động làm quen với toán nhằm giúp trẻ 
phát triển nhận thức.ĐHTKG giúp trẻ mầm non nói chung và trẻ 5-6 tuổi nói riêng phát 
triển tốt các yếu tố tư duy trẻ đuợc cung cấp các kiến thức mới , củng cố các kiến thức 
cũ, cho trẻ thêm những kĩ năng và rèn trẻ những kĩ năng tư duy góp phần cho trẻ buớc 
đầu biết nhận biết và xử lý các thông tin đồng thời ứng dụng biết cách giải quyết các 
vấn đề và tình huống xảy ra
 2. Cơ sở thực tiễn
 Trên thực tiễn, trò chơi học tập trong dạy học có khi được sử dụng như hình thức 
dạy học, có lúc như một biện pháp dạy học nhưng cũng có khi nó là trò chơi độc đáo 
của trẻ. Nhưng để dạy trẻ định hướng trong không gian chúng tôi sử dụng
 2/ 16 định hướng không gian cho trẻ qua đề tài “Sưu tầm và thiết kế một số trò chơi học 
tập nhằm rèn luyện biểu tượng định hướng không gian cho trẻ 5-6 tuổi” Dựa 
vào số liệu khảo sát nêu trên tôi đã xây dựng một số biện pháp sau:
 3.1. Biện pháp 1: Thay đổi hình thức hướng dẫn trẻ xác định hướng không 
gian
Dạy trẻ học kiến thức gì không quan trọng bằng cho trẻ tiếp cận nội dung kiến đó 
như thế nào? Bởi định hướng không gian lag một trong những biểu tượng toán học 
vô cùng khó với trẻ, khó về cách giải thích sự liên quan về hướng của vật với vật của 
người với vật .... Do đó tôi đã thay đổi 1 số hình thức dạy trẻ xác định hướng không 
gian bằng cách tổ chức các trò chơi.
Tôi chọn biện pháp sử dụng trò chơi học tập để dạy trẻ mẫu giáo lớn định hướng 
trong không gian bởi vì:
 Đặc trưng của quá trình dạy học ở bậc học mầm non là kết hợp giữa các yếu tố 
dạy học và vui chơi "Học mà chơi, chơi mà học" là một đặc điểm tâm lý cơ bản của 
trẻ nhỏ, hoạt động vui chơi cũng là hoạt động chủ đạo của trẻ lứa tuổi mẫu giáo. Cho 
nên việc sử dụng hợp lý các trò chơi phù hợp nhu cầu vui chơi của trẻ có tác dụng 
nâng cao hứng thú với các giờ học và khả năng chú ý chủ định, phát triển tính tích 
cực của trẻ trong học tập.
 Đặc trưng của trò chơi học tập là thể hiện sự kết hợp các yếu tố dạy học và vui 
chơi. Trò chơi học tập mang tính sư phạm cao, thể hiện ở quá trình dạy học gián tiếp. 
Thông qua trò chơi tạo cho trẻ những kĩ năng mới, tạo niềm vui, hứng thú và cảm 
xúc do trò chơi đem lại.
 Dạy trẻ định hướng trong không gian có thể thực hiện trên tiết học nhưng cũng 
có thể tiến hành thông qua trò chơi. Khi mối quan hệ giữa cô và trẻ là mối quan hệ 
học trên tiết học thì ở trò chơi học tập là cô cùng chơi với trẻ, cô dạy trẻ các thao tác 
chơi, luật chơi, thúc nảy mối quan hệ giữa cô và trẻ trở nên gần gũi thân mật hơn.
Các trò chơi được tiến hành sử dụng vào việc dạy trẻ theo các bước: Bước 1: Cô giới 
thiệu tên trò chơi,cách chơi,luật chơi và chơi mẫu.
Bước 2: Trẻ tham gia,tiến hành chơi theo mẫu của cô và phản ánh kết quả thực hiện 
nhiệm vụ chơi của mình bằng lời nói.
Bước 3:Cô nhận xét trò chơi mà trẻ đã thể hiện,tuyên dương khen ngợi,động viên 
khích lệ trẻ.
- Qua trò chơi học tập,các hoạt động trí tuệ của trẻ sẽ diễn ra,nhiệm vụ của trò chơi 
là nhiệm vụ của nhận thức.Nó làm cho quá trình học tập của trẻ trở thành quá trình 
học tập không chủ định: trẻ chơi mà học.
 4/ 16 Sưu tầm và thiết kế một số trò chơi học tập nhằm rèn luyện biểu tượng định hướng không gian cho trẻ 5-6 tuổi
- Yêu cầu trẻ xác định:
Chim cam và chim tím ở bên nào của chim xanh?
Ai đứng phía phải của chim xanh?
Ai đứng phía trái của chim xanh?
 3.2. Biện pháp 2: Sử dụng các trò chơi học tập để hướng dẫn trẻ xác định 
hướng không gian
 Trò chơi 1: Người quản lý tí hon
* Mục đích:
- Củng cố biểu tượng không gian trên dưới khi lấy vật bất kỳ làm chuẩn.
- Hiểu và sử dụng đúng các từ chỉ vị trí không gian trên dưới khi lấy vật bất kỳ làm 
chuẩn.
- Chuẩn bị: Bình hoa,giỏ rác,khăn trải bàn.
* Luật chơi: Nhân viên phục vụ phải sắp xếp các vật đúng theo quy định của nhà 
hàng,phục vụ nào đặt sai sẽ bị mất việc (mất lượt chơi). Nhân viên phục vụ nào làm 
đúng yêu cầu sẽ được tuyên dương.
* Cách chơi:
Chơi theo nhóm và chơi ở góc,mỗi nhóm 5-6 trẻ.Một trẻ đóng vai là người quản lý 
nhà hàng,các trẻ còn lại sẽ đóng vai phục vụ. Giáo viên sẽ đóng vai người phục hướng 
dẫn trẻ chơi lần 1,sau đó trẻ có thể tự chơi với nhau. Xin chào các bạn,tôi là quản lý 
của nhà hàng. Hôm nay tôi sẽ hướng dẫn các bạn cách bài trí bàn ăn để chào đón 
khách. Các bạn làm theo yêu cầu của tôi:
 Hãy trải khăn trải bàn trên bàn,trải thật ngay ngắn.
 Đặt bình hoa trên khăn bàn đã trải.
 6/ 16 Sưu tầm và thiết kế một số trò chơi học tập nhằm rèn luyện biểu tượng định hướng không gian cho trẻ 5-6 tuổi
Bé ngoan học giỏi hát hay
Cô yêu bạn mến bé hay đến trường
Đến trường nhờ có đôi chân
Bước đi mau mắn lon ton nhẹ nhàng.”
Sau khi học thuộc bài thơ, tôi đã hỏi trẻ:
Phía trái có tay gì?
Con đi được là nhờ gì?
Đôi chân ở phía nào?
- Hoạt động khám phá: Phân nhóm một số đồ dùng, đồ chơi trong lớp
Cô để các đồ dùng đồ chơi ở các hướng trên, dưới các kệ và các hướng khác nhau, 
trẻ tìm đồ dùng đồ chơi theo yêu cầu và hỏi đồ dùng đồ chơi ở hướng nào của con 
hoặc một trẻ tìm hỏi trẻ khác đồ dùng đồ chơi đó ở hướng nào của bạn. Sau khi tìm 
các đồ dùng đồ chơi theo yêu cầu và đủ để phân nhóm các đồ vật, cô vào bài mới dạy 
tìm hiểu môi trường.Hoặc có thể tích hợp sau khi học bằng trò chơi củng cố “Hãy 
sắp xếp các đồ dùng đồ chơi theo nhóm và theo các hướng khác nhau đối với bản 
thân mình” như: nhóm đồ dùng để học tập ở bên phải, đồ dùng vệ sinh cá nhân bên 
trái, đồ chơi ở trước mặt. và nâng cao yêu cầu sắp xếp các nhóm đồ dùng đồ chơi 
theo các hướng đối với người khác: một trẻ lên đứng và trẻ khác lên sắp xếp các 
nhóm đồ dùng theo các hướng của bạn.(Hoặc ta có thể áp dụng trò chơi này vào tiết 
học “Phân nhóm đồ dùng trong gia đình: đồ dùng để ăn, đồ dùng để uống, đồ dùng 
để mặc, đồ dùng sinh hoạt, đồ dùng giải trí. và cách chơi tương tự ví dụ như đồ dùng 
để mặc thì nón đội phía trên đầu, dép đi phía dưới chân.).
- Hoạt động ngoài trời: “Quan sát chiếc xe máy”
Tôi cho trẻ chỉ các bộ phận của chiếc xe máy, cho trẻ phát âm và cứ sau mỗi lần cho 
từng cháu lên chỉ kết hợp cho trẻ xác định hướng cơ bản của trẻ, của các bạn khác và 
đồ vật như:
+ Xe máy đứng ở phía nào của cháu?
Qua những lần thao tác được luyện tập không những khắc sâu kiến thức về xác định 
hướng, mà còn giúp được trẻ xác định hướng cơ bản giúp trẻ phát triển ngôn ngữ và 
phát âm dược nhiều từ, phát âm chính xác hơn.
- Hoạt động Tạo hình “Vẽ ngôi nhà của bé”
Cho trẻ xem tranh về các ngôi nhà của bé có các hình ảnh được bố trí cân đối và 
chính xác theo hướng cơ bản để trẻ xác định các hướng:
+ Các con nhìn xem phía trên ngôi nhà có gì? (có ông mặt trời, có đám mây)
+Phía dưới ngôi nhà có gì? Có mặt đất
+Bên phải ngôi nhà bạn đã vẽ gì? (vẽ vườn hoa)
+Bạn đã vẽ đàn gà ở bên nào của ngôi nhà? Phía bên trái)
 8/ 16 Sưu tầm và thiết kế một số trò chơi học tập nhằm rèn luyện biểu tượng định hướng không gian cho trẻ 5-6 tuổi
giảng dạy trẻ. Chính vì vậy phụ huynh có vai trò quan trọng trong việc dạy trẻ định 
huớng trong không gian.
- Trò chơi 1: “ Ai đúng, ai sai”
Phương tiện: Không cần
Tiến hành: Trẻ đứng, làm theo lệnh của cô giáo hoặc người lớn:
- Giơ tay trái sang phía trái, tay phải sang phía phải, hai tay ra phía trước, hai tay ra 
phía sau, hạ hai tay xuống.
- Để tay trái lên hông trái, tay phải lên hông phải, cúi người về phía trước, ngửa 
người về phía sau, nghiêng người sang phải, sang trái.
- Đưa chân phải sang phía phải, chụm chân lại. Giơ chân phải về phía trước, phía 
sau. Tương tự như vậy với chân trái
*Nhanh chân chiến thắng:
-Mục đích: +Luyện khả năng định hướng phải trái của vật bất kỳ.
 +Hiểu và sử dụng được từ chỉ vị trí phải trái của vật bất kỳ.
-Chuẩn bị: +2 cái xích đu ở sân trường,1 hộp đựng mô hình các loại phương tiện 
 đường bộ và phương tiện đường thủy.
-Luật chơi: Đặt phương tiện giao thông đúng vị trí của xích đu theo yêu cầu của giáo 
viên.
-Cách chơi: Có thể chơi trong giờ hoạt động có chủ đích chủ đề: Phương tiện giao 
thông,hoặc chơi ngoài trời.Chia trẻ thành 2 đội,khi cô nói ”bắt đầu”,trẻ ở mỗi đội sẽ 
phải vượt qua các chướng ngại vật để đi đến cái hộp,lấy 1 loại phương tiện bất kỳ,nếu 
đó là phương tiện đường bộ thì đặt ở bên phải xích đu,phương tiện đường thủy đặt ở 
bên trái xích đu.Đội nào hoàn thành nhanh và mô tả lại đúng vị trí của đồ vật so với 
xích đu sẽ chiến thắng
*Tìm bạn:
-Mục đích + Luyện tập khả năng xác định vị trí phải trái khi lấy người khác làm 
 chuẩn.
 + Hiểu và diễn đạt đúng từ chỉ vị trí không gian phải trái của người khác.
-Chuẩn bị: Sân chơi rộng,15 đôi vòng tay khác nhau về màu sắc.
-Luật chơi:Trẻ đeo vòng tay phải tìm đúng bạn đeo vòng có cùng màu với mình ở tay 
trái và ngược lại.
- Cách chơi: Chơi ngoài trời,cô gọi và phát lần lượt từng trẻ 1 chiếc vòng đeo tay,cô 
nói thầm vào tai trẻ vị trí đeo chiếc vòng “con hãy đeo vòng vào tay phải”,”đeo vòng 
tay trái” và yêu cầu trẻ phải giấu 2 tay sau lưng không cho bạn
 10/ 16 Sưu tầm và thiết kế một số trò chơi học tập nhằm rèn luyện biểu tượng định hướng không gian cho trẻ 5-6 tuổi
* Trò chơi 4: “Chơi giấu - tìm ”
- Phương tiện: những đồ dùng nhỏ bất kỳ trong phòng
- Tiến hành: Yêu cầu trẻ quan sát các đồ vật trong phòng.
+ Cô giấu đi một vật, đề nghị trẻ đi tìm. Trong khi trẻ tìm kiếm, cô gợi ý bằng các từ 
chỉ hướng, vị trí: phía trên - phía dưới, phía trước, phía sau, ở bên phải, bên trái, ở 
gần, ở xa, ở giữa cái gì đó. Khi trẻ tìm được vật yêu cầu trẻ phải nói rõ tìm thấy vật 
ở đâu. Ví dụ: Tôi tìm thấy thỏ bông ở phía trước cái ô tô, hoặc Tôi tìm thấy bông hoa 
ở phía bên trái con mèo...
+ Sau khi chơi vài lần, cô đổi vai để trẻ tự giấu vật và đưa ra các lời chỉ dẫn để bạn 
khác tìm trong không gian.
* Trò chơi 5: “ Ở đâu, ở đâu ”\
- Phương tiện: các đồ dùng trong nhà hay lớp học
- Tiến hành: Yêu cầu trẻ quan sát các đồ vật trong phòng.
+ Cô giáo đưa ra câu hỏi về nơi đặt các đồ vật ở trong lớp, trẻ trả lời
+ Cho trẻ xếp thành 3 hàng dọc.
+ Mời 1 trẻ xác định hướng, vị trí của các mối quan hệ của các bạn so với nhau (Bạn 
A đứng ở phía trước, phía sau; đứng ở bên phải, bên trái; đứng ở giữa; đứng gần, 
đứng xa bạn B, C...).
+ Lần lượt thay đổi để tất cả trẻ đều được xác định hướng trong không gian của các 
bạn trong nhóm.
Qua những trò chơi ,bài thơ trẻ rất thích và đã khắc sâu được những kiến thức về xác 
định hướng cho trẻ học toán. Qua hình thức này kết quả đạt cao hơn.
 3.6. Biện pháp 6:Ứng dụng các bài tập thực nghiệm vào dạy và rèn trẻ 
ĐHTKG:
*Thực nghiệm 1:
- Mục đích- yêu cầu:
+ Phát triển,mở rộng các biểu tượng về không gian cho trẻ.
+ Dạy trẻ xác định vị trí phía trên,dưới,trước,sau của đối tượng( có sự định hướng) 
và diễn đạt bằng lời nói.
-Chuẩn bị:
+ Trò chơi” Hái quả”,”Mắt ai tinh”,”Tai ai tinh”,”Chiếc túi kì lạ”.
- Cách tiến hành:
* Hoạt động 3: Trò chơi “Tai ai tinh”
Gíao viên phát cho mỗi trẻ một con thỏ và 1 củ cà rốt.Cô yêu cầu trẻ đặt những củ cà 
rốt ở những vị trí khác nhau so với chú thỏ dưới hình thức bài tập mẫu.Trẻ quan 
sát,diễn đạt bằng lời kết quả đạt được.
 12/ 16