SKKN Sử dụng phương pháp dạy học tích cực vào hoạt động khám phá cho trẻ 5-6 tuổi trong trường mầm non

 MỤC LỤC
Thứ tự Tên mục Số trang
 1 - Phần 1: Ðặt vấn đề (Lý do chọn đề tài) 4
 1. Cơ sở khoa học của vấn ðề. 4
 2. Mục đích viết sáng kiến. 5
 3. Ðối tượng nghiên cứu, phạm vi nghiên cứu 5
 4. Phương pháp nghiên cứu 5
 2 - Phần 2: Qúa trình triển khai thực hiện (Nội dung 6
 sáng kiến kinh nghiệm)
 3 I. Những ưu điểm và bất cập khi thực hiện vấn đề 6
 nghiên cứu. Nguyên nhân của vấn đề đó 
 4 II. Biện Pháp giải quyết vấn đề nghiên cứu 7
 * Biện pháp 1: Phương pháp dạy học nhóm 8
 * Biện pháp 2: Phương pháp trò chơi, thực hành trải 
 nghiệm. 12
 * Biện pháp 3: Phương pháp đàm thoại và phương 
 pháp kích não (Ðộng não). 19
 * Biện pháp 4: Phương pháp giải quyết vấn đề. 20
 * Biện pháp 5: Tích hợp hoạt động khám phá thông 21
 qua các bộ môn và các hoạt động.
 5 III. Kết quả thực hiện 25
 6 - Phần 3: Kết luận và khuyến nghị. 27
 7 - Tài liệu tham khảo 29
 2/29 PHẦN 1: ÐẶT VẤN ÐỀ
 1. Cơ sở khoa học của vấn đề
 a. Cơ sở lý luận
 Hoạt động khám phá (HÐKP) là tìm tòi, phát hiện những điều mới ẩn chứa 
bên trong sự vật, hiện tượng đối với trẻ. Chúng ta dạy trẻ phát hiện và tìm ra điều 
mới, điều bí ẩn đó. Tổ chức HÐKP phù hợp sẽ giúp trẻ tìm ra cái mới, tiếp cận 
với những tri thức tiền khoa học, tích cực hoạt động nhận thức. Ðặc biệt là hình 
thành thái độ nhận thức và kĩ năng nhận thức cho trẻ đó là một nhiệm vụ của giáo 
dục mầm non (GDMN) nhằm hình thành nền tảng cho việc học tập của trẻ trong 
tương lai. Sự phát triển của trẻ về trí tuệ và sự gia tăng về khối lượng tri thức, sự 
phong phú đa dạng của các nhu cầu trong việc nuôi dạy và chăm sóc trẻ. 
 Ðặc biệt nhu cầu nhận thức và phản ánh thế giới xung quanh của trẻ mẫu 
giáo 5 - 6 tuổi rất lớn. Trẻ luôn muốn biết mọi thứ và thường đặt ra các câu hỏi 
để tìm hiểu các sự vật, hiện tượng xung quanh. Tổ chức hoạt động khám phá 
trong trường mầm non nhằm phát triển nhận thức của trẻ đã trở thành một nội 
dung quan trọng trong chương trình giáo dục mầm non của nhiều nước tiên tiến 
trên thế giới. 
 Ðồng thời qua tìm hiểu về phương pháp dạy học tôi thấy, phương pháp 
dạy học tích cực (PPDHTC) là dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ 
động, sáng tạo của người học. Dạy học là quá trình trao đổi kiến thức giữa cô và 
trẻ. Nếu cô chỉ thuyết trình, có gì nói nấy thì những gì cô giảng chỉ là kiến thức 
một chiều. Có thể trẻ đã biết những kiến thức ấy. Như vậy, khi sử dụng 
PPDHTC giáo viên sẽ đúc rút được nhiều kiến thức và kinh nghiệm thực tế. Mối 
quan hệ cô và trẻ sẽ trở nên gần gũi, tốt đẹp qua việc giải quyết các tình huống 
liên quan đến nội dung bài học và cuộc sống xung quanh.
 Khi giáo viên dạy học bằng phương pháp giảng dạy tích cực, trẻ có cảm 
giác được học chứ không bị học. Các con được chia sẻ những kiến thức và kinh 
nghiệm của mình đồng thời với việc bổ sung những kiến thức, kinh nghiệm 
không chỉ từ người thầy cô mà còn từ chính các bạn trong lớp. Trẻ vui mừng 
khi được học, được sáng tạo, được thể hiện, được làm. Nhờ học theo hướng tích 
cực mà trẻ ghi nhớ sâu kiến thức và tăng khả năng áp dụng vào thực tế lên gấp 
3-4 lần so với cách học thụ động một chiều.
 b. Cơ sở thực tiễn:
 Tuy nhiên, trong thực tế phương pháp dạy học tích cực rất hạn chế trong quá 
trình dạy học, bởi phương pháp dạy học truyền thống đã bị ăn sâu vào tiềm thức 
của mỗi chúng ta. Từ nhiều năm nay, việc dạy học các môn học nói chung và 
hoạt động khám phá nói riêng đều được thực hiện theo phương pháp truyền 
 4/29 PHẦN 2: QÚA TRÌNH TRIỂN KHAI THỰC HIỆN
 I. Những ưu điểm và bất cập khi thực hiện vấn đề nghiên cứu. 
Nguyên nhân của vấn đề đó 
 1. Thuận lợi: 
 - Ðược sự quan tâm, giúp đỡ của Ban giám hiệu và đồng nghiệp trong 
trường, phòng lớp rộng, thoáng mát. 
 - Ðược sự ủng hộ nhiệt tình của các bậc phụ huynh.
 - Giáo viên đã có thâm niên nhiều năm công tác vì vậy cũng đã có một số 
kinh nghiệm trong việc thực hiện chương trình chăm sóc giáo dục trẻ 
 - Là một giáo viên nhiệt tình trong công việc, có lòng say mê tìm tòi sáng 
tạo, thường xuyên trau rồi những kiến thức về hoạt động khám phá, hết lòng 
thương yêu trẻ.
 - Đồ dùng phục vụ cho hoạt động khám phá theo thông tư đầy đủ.
 2.Khó khăn:
 - Phương tiện cho trẻ trải nghiệm chưa phong phú, đa dạng.
 - Cô và trẻ chưa quen với phương pháp dạy và học mới
 3. Số liệu cụ thể khi chưa thực hiện:
 * Khảo sát chất lượng của hoạt động khám phá của trẻ trong lớp cụ thể 
như sau:
 Số Kết quả
 Nội dung
 lượng Trẻ đạt %
 Hứng thú tham gia HÐKP 25 69,5%
 Khả năng phát triển ngôn ngữ 
 23 63,9%
 mạch lạc
 Khả năng quan sát, mô tả, phân 
 20 55,6%
 tích 
 36 Khả năng phân loại, phân nhóm 22 61%
 trẻ
 Khả năng so sánh 20 55,6%
 Khả năng suy luận, phán đoán 12 33,3%
 Thao tác thử nghiệm 15 41,7%
 Khả năng thảo luận nhóm 12 33,3%
 6/29 ngoan, đều giỏi?” mà nên hỏi: “Hôm nay các con cảm nhận được gì?”, “Ðiều gì 
con thích nhất?”, “Các con làm được điều gì?”, “Học được điều gì?”
 - Về phương pháp tổ chức HÐKP theo hướng tích cực. Bản chất căn bản 
của phương pháp dạy học tích cực chính là tìm mọi cách giúp trẻ chủ động 
trong việc học, được khám phá tiềm năng của chính mình. Tuy nhiên để dạy 
học theo phương pháp tích cực thì giáo viên phải nỗ lực nhiều so với dạy theo 
phương pháp thụ động. 
 Sau đây là một số phương pháp dạy học tích cực tôi đã sử dụng song song 
và đồng bộ trong hoạt động khám phá. 
 Biện pháp 1: Phương pháp dạy học nhóm
 Dạy học nhóm là cách dạy trong đó trẻ được đặt vào môi trường học tập 
tích cực. Trong đó trẻ được chia thành các nhóm nhỏ, trong khoảng thời gian 
giới hạn, mỗi nhóm tự lực hoàn thành các nhiệm vụ học tập trên cơ sở phân 
công và hợp tác làm việc. Kết quả làm việc của nhóm sau đó được trình bày và 
đánh giá trước toàn lớp.
 Dạy học nhóm nếu được tổ chức tốt sẽ phát huy được tính tích cực, tính trách 
nhiệm; phát triển năng lực cộng tác làm việc và năng lực giao tiếp của trẻ.
 Khi thực hiện dạy học nhóm giáo viên cần chú ý những điểm sau:
 + Có rất nhiều cách để thành lập nhóm theo các tiêu chí khác nhau, không 
nên áp dụng một tiêu chí duy nhất trong cả năm học. 
 + Nhiệm vụ của các nhóm có thể giống nhau, hoặc mỗi nhóm nhận một 
nhiệm vụ khác nhau, là các phần trong một chủ đề chung. 
 + Dạy học nhóm thường được áp dụng để đi sâu, luyện tập, củng cố một 
chủ đề đã học hoặc cũng có thể tìm hiểu một chủ đề mới.
 Phương pháp học nhóm của trẻ thường được tổ chức theo một quy trình 
như sau: Giới thiệu đề tài hoặc trò chơi ôn luyện. Thành lập nhóm (Chia 
nhóm) . Xác định nhiệm vụ các nhóm (Cách chơi) ->. Sau đó trẻ về nhóm và 
lập kế hoạch làm việc. Thoả thuận quy tắc làm việc. Tiến hành giải quyết các 
nhiệm vụ. Chuẩn bị báo cáo kết quả. -> Trình bày kết quả, đánh giá (Các nhóm 
trình bày kết quả) -> Giáo viên đánh giá kết quả và chốt kiến thức.
 Trước khi thực hiện phương pháp học nhóm cho trẻ hàng loạt các câu hỏi 
được đặt ra với tôi dùng cho việc dạy học nhóm như: Ðề tài này có hợp với dạy 
học nhóm không? Các nhóm làm việc với nhiệm vụ giống hay khác nhau? Trẻ 
có quen với phương pháp học này không? Trẻ đã có đủ kiến thức điều kiện cho 
công việc nhóm chưa? Cần trình bày nhiệm vụ làm việc nhóm nhý thế nào? 
Cần chia nhóm theo tiêu chí nào? Cần tổ chức môi trường lớp nhý thế nào? 
những câu hỏi đấy luôn luôn xuất hiện trong tâm trí tôi nhưng với sự đam mê 
 8/29 - Từ bảng đánh giá kết quả đó cô cho trẻ so sánh điểm giống và khác nhau giữa 
2 quả
 BẢNG TỔNG HỢP KẾT QUẢ CÁC NHÓM
 Qủa
 Đặc 
 Tổ 1 Tổ 2 Tổ 3 Tổ 4
điểm
 đỏ tím
 Nhiều Nhiều 
 hạt nhỏ
 hạt hạt
 Hình 
 tròn
 Nhẵn
 Ngọt ngọt
 Thơm
 10/29 Ví dụ 3: Trò chơi “Đố vui”
 Trong chủ đề phương tiện và quy định giao thông, tôi tổ chức trò chơi “Đố 
vui” tôi chia trẻ thành 4 nhóm, các nhóm cùng lắng nghe câu đố về phương tiện 
giao thông và biển báo giao thông, sau thời gian cô quy định các đội dành quyền 
trả lời bằng cách nhấn chuông, cô đưa đáp án ra bằng hình ảnh trên màn hình. 
 Biện pháp 2: Phương pháp trò chơi, thực hành trải nghiệm
 * Phương pháp trò chơi:
 Phương pháp trò chơi là phương pháp tổ chức cho trẻ tìm hiểu một vấn đề 
hay thể nghiệm những hành động, những thái độ, những việc làm thông qua một 
trò chơi nào đó. 
 Trong giáo dục mầm non đây là phương pháp dạy học hiệu quả và phù hợp 
nhất bởi đặc điểm của trẻ mầm non là “Học mà chơi, chơi mà học” hơn nữa bản 
chất của việc sử dụng trò chơi học tập là để hình thành kiến thức, kỹ năng mới 
hoặc củng cố kiến thức, kỹ năng đã học. Nhưng trong thực tế dạy học, chúng ta 
thường tổ chức trò chơi học tập để củng cố kiến thức, kỹ năng. Tuy nhiên việc tổ 
chức cho trẻ chơi các trò chơi để hình thành kiến thức, kỹ năng mới là rất cần 
thiết nhằm tạo hứng thú học tập cho trẻ ngay từ khi bắt đầu bài học mới. 
 Dưới sự hướng dẫn của GV, trẻ được hoạt động bằng cách tự chơi trò chơi 
trong đó mục đích của trò chơi là chuyển tải mục tiêu của bài học. Luật chơi và 
cách chơi thể hiện nội dung và phương pháp học, đặc biệt là phương pháp học 
tập có sự hợp tác và sự tự đánh giá. 
 Khi tổ chức trò chơi giáo viên cần chú ý những điểm sau:
 - Trò chơi phải dễ tổ chức và thực hiện, phải phù hợp với bài học, với nhận 
 thức của trẻ, với thời gian, với hoàn cảnh, điều kiện thực tế của lớp học, đồng 
 thời phải không gây nguy hiểm cho trẻ. 
 - Trẻ phải nắm được quy tắc chơi và phải tôn trọng luật chơi. 
 - Phải quy định rõ thời gian, địa điểm chơi. 
 - Phải phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của trẻ, tạo điều kiện cho 
 trẻ tham gia tổ chức, điều khiển tất cả các khâu: từ chuẩn bị, tiến hành trò chơi 
 và đánh giá sau khi chơi. 
 - Trò chơi phải được luân phiên, thay đổi một cách hợp lí để không gây 
 nhàm chán cho trẻ. 
 - Sau khi chơi, giáo viên cần cho trẻ thảo luận để nhận ra ý nghĩa giáo dục 
 của trò chơi. 
 12/29