SKKN Một số hoạt động khám phá khoa học sáng tạo dành cho trẻ 5-6 tuổi trong trường mầm non

 VI. NHỮNG TÀI LIỆU THAM KHẢO
- Trang web: google.com
- Tư liệu Montessori
- Sách hướng dẫn và tổ chức thực hiện chương trình Những hoạt động khám phá khoa học sáng tạo dành cho trẻ 5-6 tuổi trong trường mầm non
 I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài
 Khoa học không chỉ là kiến thức mà còn là quá trình hay con đường tìm hiểu 
khám phá thế giới. Khám phá khoa học với trẻ nhỏ là quá trình tích cực tham gia 
hoạt động thăm dò, tìm hiểu thế giới tự nhiên. Ở giai đoạn này, giáo viên chủ yếu 
giúp trẻ suy nghĩ nhiều hơn về những gì chúng nhìn thấy và đang làm, kích thích 
trẻ quan sát, xem xét, phỏng đoán các sự vật hiện tượng xung quanh và chia sẻ 
những điều đó hoặc nêu lên những điều còn băn khoăn thắc mắc. Khám phá khoa 
học cho trẻ mầm non không nhất thiết phải là một quá trình khám phá hoàn chỉnh 
các khái niệm khoa học. Bản thân khoa học không phải là một hoạt động, nhưng 
nó là cách thức để thực hiện hoạt động. Hoạt động khám phá khoa học cũng không 
thể tách riêng ra khỏi sinh hoạt hàng ngày của trẻ ở trường mầm non, nó có thể 
lồng ghép vào rất nhiều các hoạt động khác nhau. Điều quan trọng là sự bộc lộ và 
thể hiện của chính trẻ. 
 Thực tế ở mỗi giáo viên việc lựa chọn các thiết kế các nội dung khám phá 
khoa học sáng tạo vẫn còn nhiều lúng túng. Khi lựa chọn các nội dung bản thân tôi 
luôn suy nghĩ các nội dung có đầy đủ các yếu tố như: trẻ được tham gia tích cực 
hay chỉ nhớ các sự kiện, trẻ được trực tiếp sử dụng các phương tiện, thực hiện thao 
tác hay chỉ xem cô giáo làm hết mọi việc. Cô giáo cần chuẩn bị các câu hỏi hợp lý 
mang tính chất gợi mở, logic phù hợp với sự hiểu biết của trẻ; Đồ dùng, thiết bị 
phong phú phù hợp với từng hoạt động khám phá, an toàn với trẻ, không gian địa 
điểm phù hợp và đủ rộng để cho trẻ hoạt động theo nhóm; Việc lưu giữ và đánh giá 
kết quả hoạt động của trẻ như thế nào để trẻ có thể tự suy luận phán đoán và rút ra 
được kết luận cần thiết. Từ những hoạt động khám phá này tôi hy vọng có thể nuôi 
dưỡng trẻ trở thành những người học tích cực, có kiến thức phong phú đa dạng về 
thế giới xung quanh thúc đẩy sự phát triển trong giai đoạn đầu đời của trẻ.
 Trên thực tế, để xây dựng một hoạt động khám phá tôi luôn mong đưa đến 
cho trẻ những điều bất ngờ mà trẻ chưa biết. Bằng những kinh nghiệm và sự say 
mê sáng tạo tôi mạnh dạn lựa chọn đề tài: “Một số hoạt động khám phá khoa học 
sáng tạo dành cho trẻ 5-6 tuổi trong trường mầm non” làm sáng kiến kinh 
nghiệm của mình nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục mầm non tốt hơn.
2. Mục đích nghiên cứu:
- Nâng cao nghiệp vụ sư phạm cho bản thân
- Học hỏi, chia sẻ kinh nghiệm với đồng nghiệp, đặc biệt tham mưu và học hỏi các 
cấp lãnh đạo trực tiếp
- Phối kết hợp tốt hơn với các giáo viên tại nhóm lớp
- Kết hợp với huynh tham gia nhiều hơn hoạt động của các con học sinh lớp, chia 
sẻ - giúp đỡ và thông cảm nhiều hơn với giáo viên lớp trong công tác CS-GD trẻ
 1/16 Những hoạt động khám phá khoa học sáng tạo dành cho trẻ 5-6 tuổi trong trường mầm non
 - Các bậc cha mẹ học sinh rất nhiệt tình tích cực, quan tâm đến việc học tập, 
sinh hoạt hàng ngày ở trường của trẻ.
 - Bản thân quyết tâm thực hiện tốt mọi nhiệm vụ được giao, luôn được ủng 
hộ của các đồng chí trong BGH và tập thể giáo viên, nhân viên trong toàn trường.
2.2. Khó khăn
 - Sự nhận thức của trẻ không đồng đều, một số trẻ hiếu động, không tập 
trung chú ý
 - Đa số trẻ chưa thực sự khéo léo, linh hoạt, kinh nghiệm thực tế ít nên khi 
giáo viên tổ chức cho trẻ hoạt động trải nghiệm khám phá gặp nhiều khó khăn
 - Do quan niệm của phụ huynh, cô giáo còn ngại khi cho tẻ iếp xúc với đát, 
cát, sợ mất vệ sinh và không đảm bảo an toàn cho trẻ
 * Bảng khảo sát chất lượng đầu năm trên 50 trẻ 
STT Mức độ
 Nội dung Trẻ đạt Tỷ lệ% Trẻ chưa Tỷ lệ 
 đạt %
1 Trẻ tập trung chú ý và hào hứng 40 80 % 10 20 %
 tham gia hoạt động
2 Khả năng giải thích một số hiện 35 70 % 15 30 %
 tượng đơn giản
3 Khả năng quan sát và so sánh 34 68 % 16 32 %
4 Khả năng suy luận và phán đoán 25 50 % 25 50 %
 Qua bảng khảo sát cho thấy nhìn chung khả năng nhận thức của trẻ chưa 
đồng đều, một số trẻ ngoan, nhanh nhẹn, khả năng tập trung chú ý cao, giải thích 
được những hiện tượng khoa học đơn giản bằng khả năng quan sát, suy luận. Một 
số trẻ còn chậm và nhút nhát chưa chủ động tham gia hoạt động nên khả năng giải 
thích, suy luận và phán đoán chưa tốt. Vốn từ của trẻ chưa phong phú, trẻ chưa 
mạnh dạn tự tin thể hiện mình trước đám đông. Khả năng hợp tác nhóm còn kém, 
trẻ chưa chủ động giao lưu với các bạn trong lớp và các bạn lớp khác.
3. Các hoạt động: 
- Với mỗi nội dung tôi sẽ lựa chọn 5 hoạt động hay nhất và đơn giản nhất để tổ 
chức cho trẻ
- Với mỗi nội dung trong từng nhóm tôi đều nêu rõ mục đích của nội dung 
cung cấp cho trẻ kiến thức, đồ dùng chuẩn bị, cách tiến hành, cụ thể như sau:
3.1. Khám phá về địa lý: Đây là hoạt động rất quan trọng, bởi lẽ địa lý kết nối trẻ 
với thế giới, là sợi dây dẫn dắt trẻ đến với nhiều chủ đề có mối liên hệ mật thiết với 
nhau: các nền văn hóa, động vật, thiên nhiên
 - Quả địa cầu
 - Sự hình thành địa lý
 3/16 Những hoạt động khám phá khoa học sáng tạo dành cho trẻ 5-6 tuổi trong trường mầm non
 - Cô nhận xét vị trí của phần đất và nước
 - Cô cho trẻ so sánh hai khay bằng cách chỉ theo đường viền quanh đất giáp 
với nước (bờ biển) - Trẻ sẽ nhận thấy chúng có hình dạng giống nhau.
 - Cô cho trẻ tiếp tục thực hiện và nhận xét
 3.1.3. Tạo các dạng địa hình
 a. Mục đích: Giúp trẻ hiểu rõ hơn các dạng địa hình như hòn đảo, hồ nước, 
vịnh, eo biển
 b. Hình thức tổ chức: Chia lớp làm các nhóm để tổ chức hoạt động, mỗi ngày 
1 nhóm trẻ hoạt động
 c.Tiến hành:
 - Chuẩn bị khay nhựa, đất nặn, bình nước pha màu xanh nước biển, khăn lau 
tay, tạp dề
 - Cô hướng dẫn trẻ thực hiện: Cô dàn đều đất lên bề mặt khay, sau đó dùng 
dao cắt một miếng ở giữa rồi kéo miếng đất lên để vào khay thứ 2. Sau đó đổ nước 
vào cả hai khay, không để nước tràn lên bề mặt đất. Cô chỉ tay vào hố ở giữa đất 
và nhắc cho trẻ hiểu: “Nước được đất bao phủ xung quanh chính là hồ”
 - Cô chỉ phần đất ở trong nước và nói: “Đất được nước bao phủ các phía 
chính là hòn đảo”
 - Cô tiến hành cho trẻ thực hiện với các dạng địa hình khác nhau
 3.1.4. Đất, nước, không khí và gió
 - Đất, nước, không khí:
a. Mục đích: Giúp trẻ nắm được ba nguyên tố là đất, nước và không khí
b. Chuẩn bị: Ba lọ nhỏ dán nhãn chứa các nguyên tố này và một loạt thẻ để minh 
họa như khinh khí cầu đang bay, cối xay gió, chim bay liệng giữa không trung. 
Mặt sau các thẻ và trên nhãn các lọ có hình vẽ biểu tượng đơn giản giúp trẻ tự sửa 
khi nhầm lẫn. Thẻ được xếp vào hộp để cạnh các lọ trên chiếc khay.
c. Tiến hành: Cô giáo giải thích cho trẻ: Trái đất bao gồm đất, nước và được khí 
quyển bao bọc, giới thiệu và chỉ tên lọ: “Lọ này đựng mẫu đất”. Sau đó rút thẻ 
minh họa ra: “Có một số hình ảnh biểu thị đất, nước và không khí mà chúng ta 
thấy ở trên Trái đất”. Cô giới thiệu hình ảnh và hỏi trẻ xem hình ảnh đó có liên 
quan đến gì. Sau đó cô đặt hình ảnh trước chiếc lọ tương ứng. Lần đầu cô làm mẫu 
sau đó cô cho trẻ thực hiện. Cô động viên khuyến khích trẻ.
- Gió: Khi cùng trẻ đi dạo cô giáo có thể nói chuyện về gió: “Làm thế nào chúng ta 
biết là có gió? Con đang cảm thấy thế nào?”. Cô giải thích cho trẻ gió là một loại 
khí hậu và gió được hình thành khi khí nóng và khí lạnh gặp nhau: khí nóng dâng 
lên và nở ra và khí lạnh tràn vào chỗ của khí nóng. Sự chuyển động như vậy của 
không khí tạo ra gió. Tóm lại gió chính là sự chuyển động của không khí. 
 5/16 Những hoạt động khám phá khoa học sáng tạo dành cho trẻ 5-6 tuổi trong trường mầm non
- Sau đó mấy ngày cô khái quát lại vòng đời của cây, trẻ có thể thấy rằng dù ở tư 
thế nào thì rễ cũng luôn mọc xuống dưới và thân thì vươn lên.
 3.2.4. Cây cần nước và ánh sáng
 a. Mục đích: Trẻ biết khi gieo hạt và chăm sóc hạt chỉ cần môi trường ẩm 
là có thể nảy mầm, nhưng để cây phát triển cần có nước và ánh sáng. Nếu cây 
không được tưới nước và ở trong bóng tối thì cây không phát triển.
 b. Chuẩn bị:
 - Một nắm hạt đậu
 - Một cốc đựng sẵn bông ẩm
 - Bút, bảng ghi kết quả
 Ngày Cây tưới đủ nước, ánh sáng Cây không được tưới nước, ánh sáng
 1
 2
 3
 4
 c. Hình thức tổ chức: Tiến hành theo tổ, nhóm hoặc chơi hoạt động góc
 d.Cách tiến hành:
 - Nhóm trưởng phân công công việc cho các bạn
 -Trẻ gieo hạt vào cốc, hàng ngày tưới nước
 - Trẻ để một số cốc đã gieo hạt không tưới nước và để trong bóng tối
 - Trẻ vẽ mô phỏng sự nảy mầm và phát triển ở từng cốc
 - Sau khi cây nảy mầm, mỗi một ngày trẻ vẽ mô phỏng trạng thái cây
 - Sau 4 – 6 ngày cô cho tổ hoặc từng nhóm báo cáo kết quả thí nghiệm và 
cho trẻ tự rút ra kết luận
 Cô khái quát: Để hạt nảy mầm cần tạo môi trường ẩm, nhưng phải 
thường xuyên chăm sóc, tưới nước và đưa ra ánh sáng cây mới khỏe mạnh, 
xanh tốt. Nếu để cây trong bóng tối cây lớn nhưng thân yếu, lá không xanh
3.3. Khám phá về động vật: Theo bản năng trẻ thường bị cuốn hút bởi các động 
vật sống. Trẻ thích quan sát và chăm sóc chúng:
 - Vòng đời của con vật (con ếch, con bướm)
 - Dấu vết và bóng của các con vật
 - Các loài chim
 - Động vật có xương sống và không xương sống
* Kết quả:
 3.3.1. Vòng đời của động vật
a. Mục đích: Giúp trẻ hiểu được quá trình phát triển của các con vật
b. Hình thức tổ chức: Tổ chức theo nhóm trẻ hoạt động góc
 7/16 Những hoạt động khám phá khoa học sáng tạo dành cho trẻ 5-6 tuổi trong trường mầm non
Bài tập củng cố: + Cô cho trẻ dấu vết và hình ảnh các con vật, yêu cầu trẻ nối đúng 
dấu vết của các con vật ấy
 + Nối bóng của các con vật với con vật ấy
 *Lưu ý: Nội dung này có thể tích hợp vào chủ điểm thế giới động vật
 3.3.3. Các loài chim
a. Mục đích: Giúp trẻ tìm hiểu về đặc điểm, nơi sống của các loài chim
b. Hình thức tổ chức: Tổ chức cả lớp hoặc theo nhóm
c. Cách tiến hành
- Tổ chức cho trẻ ra ngoài trời. Như vậy chúng ta sẽ dạy trẻ cách chăm chú và lặng 
lẽ quan sát xung quanh, không cử động để tránh làm chúng sợ hãi và bay đi
- Cô chuẩn bị các nguồn tư liệu về các loài chim, video, hình ảnh, tranh
+ Tất cả các loài chim có đều biết bay không?
+ Chim thích sống ở đâu?
+ Chúng tắm ở đâu?
+ Con đã từng thấy chim tắm chưa?
- Có rất nhiều loài chim trên thế giới nhưng cô lựa chọn những hình ảnh về chim 
gần gũi với chúng ta nhất như chim sẻ, chim gõ kiến, chim cánh cụt
- Cho trẻ tìm hiểu về thói quen của các loài chim
+ Mùa đông, chúng ta có thấy nhiềm chim như mùa xuân và mùa hè không
+ Các con chim thường đi đâu.
Vào mùa đông một số loài chim thường di cư tới vùng khí hậu nóng để kiếm ăn. 
Cô tổ chức một số hoạt động chăm sóc chim cho trẻ: đặt máng ăn trong vườn 
trường, ở chỗ ít gió và tránh các con vật khác xâm nhập
+Trẻ có thể treo những nắm hạt ở nơi thích hợp để có thể quan sát chim từ trong 
nhà
-Tìm hiểu về mỏ chim 
+ Mỏ ngắn giúp làm vỡ hạt và tách chúng ra
+ Mỏ dài và thanh mảnh được dùng để hút mật hoa
+ Mỏ sắc và nhọn thì giúp mổ vào thân cây và ăn côn trùng
+ Chim có dùng mỏ vào việc khác ngoài việc kiếm ăn không? (làm tổ, vận chuyển 
cành nhỏ và rêu)
+ Cô giới thiệu cho trẻ từng mỏ của từng loại chim và xếp hình ảnh chim tương 
ứng với mỏ của chúng
+ Sau khi tìm hiểu cô cho trẻ làm bài tập củng cố: Nối mỏ với đúng con chim ấy
 - Tìm hiểu về tổ chim
+ Khi lá cây rụng chúng ta có thể nhận biết tổ chim dễ dàng hơn
+ Cô chuẩn bị một tổ chim cho trẻ quan sát
+ Chức năng của tổ chim là gì
 9/16