SKKN Một số giải pháp rèn kỹ năng tự phục vụ bản thân cho trẻ 5-6 tuổi trong trường mầm non

 giúp trẻ cân bằng cuộc sống trên bốn lĩnh vực nền tảng: “Thể trạng, tâm hồn, trí 
tuệ và tinh thần”. Từ đó xây dựng cho trẻ những kỹ năng sớm hòa nhập với môi 
trường xung quanh.
 Hiện nay, việc giáo dục kỹ năng tự lập, tự phục vụ cho trẻ đã và đang 
được thực hiện trong trường, lớp mầm non, song hiệu quả đạt được còn chưa cao 
bởi nó phụ thuộc vào cách tổ chức hoạt động giáo dục của trường, lớp, của cô 
giáo. Nếu hoạt động giáo dục còn cứng nhắc, ôm đồm về kiến thức sẽ không 
phát huy được hiệu quả của nó, mà còn ảnh hưởng đến những thói quen, có cả 
thói quen tốt và thói quen không tốt.
 Ngày nay, khi xã hội phát triển một cách mạnh mẽ, song song với việc 
phát triển về tri thức thì vấn đề phát triển về kỹ năng sống, kỹ năng tự lập, kỹ 
năng tự phục vụ lại vô tình bị tụt lùi. Không khó để chúng ta bắt gặp những hình 
ảnh bố mẹ chăm bẵm con từng ly, từng tý từ vệ sinh cá nhân, mặc quần áo, thậm 
chí là bón cho con từng miếng một. Chính những việc làm đó của người lớn đã 
vô tình làm mất dần đi những kỹ năng cơ bản của một đứa trẻ.
 Kỹ năng tự phục vụ là một yếu tố quan trọng có thể giúp trẻ tăng cường 
tính độc lập và cảm giác về sự thành công. Kỹ năng tự phục vụ sẽ giúp trẻ có cơ 
hội phát triển về mọi mặt: Về mặt thể chất, kỹ năng tự phục vụ giúp trẻ có một 
cơ thể khỏe mạnh, giúp cho trẻ thích nghi được với cuộc sống. Về mặt đạo đức, 
kỹ năng tự phục vụ sẽ giúp trẻ cảm thấy tự hào về những công việc mình đã làm 
được, trẻ yêu thích được lao động và giúp đỡ mọi người. Về mặt thẩm mỹ, kỹ 
năng tự phục vụ giúp trẻ hiểu thêm về cái đẹp, trẻ hiểu những công việc mình đã 
làm và sẽ chủ động trong việc làm vệ sinh cá nhân để cơ thể luôn sạch sẽ, biết 
để đồ dùng đồ chơi đúng quy định, biết sắp xếp đồ đạc gọn gàng, ngăn nắp. Về 
mặt ngôn ngữ, kỹ năng tự phục vụ sẽ giúp trẻ phát triển về mặt ngôn ngữ, trẻ sẽ 
tự tin trong giao tiếp khi trẻ diễn tả và nói ra những việc mà mình đã làm. Kỹ 
năng tự phục vụ cũng kích thích sự phát triển tư duy, khi trẻ thực hiện những 
hành động
 Nếu một đứa trẻ thiếu kỹ năng tự phục vụ sẽ dẫn đến hệ lụy sau này, trẻ 
lười biếng, thụ động và khó khăn khi tham gia vào các hoạt động của tập thể. 
Trẻ sẽ thiếu sự sáng tạo, luôn ỷ lại và phụ thuộc vào người khác. Mỗi khi trẻ gặp 
các tình huống trong thực tế thì thường lúng túng, không biết phải xử lí như thế 
nào. Chính vì lẽ đó, tôi nhận thấy rằng việc rèn kỹ năng sống nói chung hay kỹ 
năng tự phục vụ bản thân cho trẻ 5-6 tuổi nói riêng là một việc làm vô cùng cần 
thiết trong xã hội hiện nay. Rèn kỹ năng tự phục vụ bản thân cho trẻ là dạy cho 
trẻ những thói quen sinh hoạt thường ngày trong giao tiếp và ứng xử của trẻ đối 
với bản thân và những người xung quanh. Muốn vậy, người lớn không chỉ cho 
Muốn vậy, người lớn không chỉ cho trẻ học trên sách vở mà còn cho trẻ học kiến 
 2 của trẻ 5-6 tuổi lớp tôi phụ trách, qua khảo sát thực tế kết quả đạt được như sau:
 * Khảo sát đầu năm học:
 Số trẻ/Tổng 
 TT Nội dung khảo sát Tỉ lệ %
 số trẻ
 1 Kỹ năng rửa tay, lau mặt. 25/45 55,5%
 2 Kỹ năng tự đi vệ sinh. 25/45 55,5%
 3 Kỹ năng trong ăn uống. 27/45 60%
 4 Kỹ năng mặc, cởi, gấp quần áo 24/45 53,3%
 5 Kỹ năng tự lấy, cất đồ chơi, đồ dùng cá nhân, 
 26/45 57,8%
 gọn gàng, ngăn nắp, đúng nơi quy định.
 Qua kết quả khảo sát tôi nhận thấy phần lớn trẻ thiếu kiến thức về kỹ năng 
sống đặc biệt là những kỹ năng tự phục vụ bản thân của trẻ còn hạn chế. Đa 
phần các em sống rất ích kỷ, chỉ biết đến bản thân, chỉ biết nhận, biết hưởng thụ 
mà không biết cho đi. Ở trường cũng như ở nhà, các em hầu như hoàn toàn thiếu 
sự sáng tạo, luôn ỷ lại phụ thuộc vào người lớn, mỗi khi gặp tình huống trong 
thực tế thì lúng túng không biết xử lý như thế nào. Nên tôi đã mạnh dạn đi sâu 
vào tìm hiểu và thực hiện “Một số giải pháp rèn kỹ năng tự phục vụ bản thân 
cho trẻ 5-6 tuổi trong trường mầm non” nhằm giúp trẻ ý thức được bản thân, tự 
phục vụ bản thân ngay từ khi còn nhỏ và bắt đầu từ những việc nhỏ nhất. Khi 
tiến hành nghiên cứu đề tài này tôi đã gặp không ít những thuận lợi và khó khăn 
như sau: 
 * Thuận lợi:
 - Ban giám hiệu nhà trường luôn quan tâm, chỉ đạo sát sao, tích cực, động 
viên góp ý cho giáo viên một cách tận tình, chu đáo.
 - Bản thân giáo viên có năng lực, khéo tay, nhiệt tình, yêu nghề, mến trẻ, 
luôn nhiệt huyết trong phối hợp với các tổ chuyên môn sưu tầm, thiết kế những 
bài giảng PowerPoint, video, những tiết dạy hay về kỹ năng sống cho giáo viên 
được học tập, được thoải mái trao đổi, rút kinh nghiệm đúc rút thêm kiến thức, 
và phương pháp tổ chức cho trẻ đạt hiệu quả cao.
 - Trẻ nhanh nhẹn, khỏe mạnh, ngoan, hứng thú tham gia vào các trò chơi, 
các mô hình trải nghiệm cùng cô và các bạn.
 * Khó khăn:
 - Số lượng trẻ trong lớp quá đông, dẫn đến khó khăn trong quá trình chăm 
sóc, giáo dục trẻ. Đặc biệt khi cho trẻ thực hành những kỹ năng cần thiết chiếm
thời gian quá nhiều ảnh hưởng đến các hoạt động khác của trẻ.
 - Giáo viên đứng cùng lớp chưa thực sự nổ lực phối hợp để hướng dẫn các 
kỹ năng tự phục vụ cho trẻ, khi thấy thao tác trẻ chưa hoàn thiện còn vụng về, 
giáo viên thiếu sự kiên nhẫn nên đã làm thay, làm hộ trẻ.
 4 khuyến khích trẻ kịp thời lúc đó trẻ mới có động lực để cố gắng phối hợp những 
công việc cùng cô cùng bạn có hiệu quả cao.
 Một đứa trẻ được coi là phát triển toàn diện không chỉ nắm được kiến 
thức mà còn có được những kỹ năng tự phục vụ cần thiết để xử lí các tình huống 
trong thực tế. Có rất nhiều kỹ năng cần được giáo dục giúp trẻ biết cách tự phục 
vụ bản thân, khó có thể liệt kê một cách đầy đủ những kỹ năng con người cần có 
trong cuộc sống. Tuy nhiên dựa vào đặc điểm tâm sinh lý của trẻ mẫu giáo lớn 
cùng với các hoạt động đặc thù của trẻ trong trường mầm non đó là “Học mà 
chơi, chơi mà học” bên cạnh đó dựa vào chương trình giáo dục mầm non và tình 
hình cụ thể của trường, lớp vào đầu năm học tôi đã cùng các đồng chí giáo viên 
trong tổ lên kế hoạch lựa chọn các kỹ năng tự phục vụ phù hợp với trẻ 5-6 tuổi 
để đưa vào giáo dục trẻ nhằm đạt hiệu quả cao: 
 + Giáo dục kỹ năng tự đi vệ sinh khi có nhu cầu và đi vệ sinh đúng nơi 
qui định: 
 Việc rèn kỹ năng tự đi vệ sinh khi có nhu cầu và đi vệ sinh đúng nơi qui 
định cho trẻ cần được thực hiện theo đúng quy trình nhất định để tạo cho trẻ có 
thói quen, nề nếp tốt. Ngay hôm đầu tiên trẻ đến trường, đến lớp, tôi chỉ dẫn cho 
trẻ biết nhà đi vệ sinh, có kí hiệu cụ thể riêng biệt cho trẻ trai và trẻ gái, sau đó 
đưa ra những nội quy, quy định cần thiết và yêu cầu đối với trẻ: “Các con đi vệ 
sinh phải đúng nơi quy định, sau khi đi vệ sinh phải rửa tay sạch sẽ”. Bên cạnh 
đó tôi cũng tìm hiểu khả năng của từng trẻ, nắm bắt tâm lý của trẻ để biết lí do vì 
sao có một số trẻ chưa biết tự đi vệ sinh đúng nơi quy định bằng cách quan sát 
trẻ, hỏi trẻ và trao đổi trực tiếp với phụ huynh. Đối với trẻ nhút nhát tôi thường 
xuyên gần gũi để tạo tâm lí an tâm và thoải mái cho trẻ. Giúp trẻ sẵn sàng chia 
sẻ mong muốn và nguyện vọng của mình. Dần dần cô hướng dẫn trẻ cách đi vệ 
sinh đúng nơi quy định khi trẻ có nhu cầu. Việc rèn trẻ đi vệ sinh đúng nơi quy 
định là nội dung mà tôi rèn trẻ ngay từ đầu năm học, điều này giúp hình thành 
cho trẻ thói quen đi vệ sinh đúng nơi, đúng chỗ, rèn trẻ biết tự xả nước sau khi đi 
vệ sinh. Cùng với dạy trẻ đi vệ sinh đúng nơi quy định, tôi còn kết hợp dạy giới 
tính cho trẻ, cho trẻ biết các vùng nhạy cảm, vùng riêng tư để trẻ có ý thức bảo 
vệ bản thân, phòng tránh bị xâm hại.
 + Giáo dục kỹ năng tự rửa tay bằng xà phòng: 
 Muốn cho cơ thể trẻ khỏe mạnh chúng ta thường xuyên giáo dục trẻ và 
dạy trẻ biết giữ gìn vệ sinh cá nhân sạch sẽ, thường xuyên rèn cho trẻ biết rửa 
tay bằng xà phòng trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh, sau khi chơi có tiếp xúc 
với đất cát, sau giờ học, giờ vui chơi với đồ dùng đồ chơi. Giữ cho đôi bàn tay 
sạch sẽ có tác dụng phòng chống được các bệnh: Như bệnh đường tiêu hóa, bệnh 
ngoài da, và cùng chung tay đẩy lùi dịch bệnh Covid-19. 
 6 mình, với sự chỉ dẫn của cô. Đồng thời tập cho trẻ cách sử dụng khăn giấy khi 
ăn như thế nào cho đẹp, đúng. Sau khi ăn xong trẻ tự cất chén, muỗng của mình 
vào đúng nơi quy định theo sự sắp xếp của cô một cách nhanh gọn, và tiện lợi 
nhất. Sau đó tổ trực nhật sẽ thu dọn bàn ăn cùng cô. Cứ như vậy, trẻ sẽ có được 
thói quen ăn uống lành mạnh và thói quen này sẽ dần trở thành kỹ năng cần 
thiết, giúp trẻ tự lập hơn trong các hoạt động .
 + Giáo dục kỹ năng tự lấy, cất gối và chuẩn bị chỗ ngủ: 
 Với trẻ 5- 6 tuổi kỹ năng chuẩn bị chổ ngủ, lấy gối, cất gối nghe tưởng 
chừng có vẻ đơn giản. Nhưng đối với một số trẻ thì còn mang tính hình thức, trẻ 
chưa có ý thức trong việc lấy gối, cất gối gọn gàng mà không làm ảnh hưởng 
đến người khác. Chính vì vậy tôi luôn khuyến khích, động viên trẻ giúp cô 
chuẩn bị đồ dùng cho giờ ngủ như: Giúp cô trải xốp, trải chiếu, lấy gối của 
mình, xếp gối thẳng hàng. Khi ngủ dậy biết cùng bạn cất xốp, gấp chiếu, gập 
chăn, cất gối gọn gàng và cất vào tủ đúng nơi quy định.
 + Giáo dục kỹ năng lấy, cất, xếp ghế, đồ dùng gọn gàng: 
 Muốn có một lớp học luôn được ngăn nắp, gọn gàng sau mỗi giờ hoạt 
động, thì việc dạy trẻ kỹ năng xếp bàn, ghế đúng nơi quy định là một công việc 
đòi hỏi sự khéo léo và cẩn thận. Tôi luôn chú ý nhắc nhỡ, động viên trẻ phải tự 
lấy ghế, cất ghế của mình. Trước tiên, tôi làm mẫu cho trẻ quan sát cách lấy ghế: 
Cầm ghế bằng 2 tay nhấc cao, một tay cầm thành ghế một tay cầm phần ghế 
ngồi. Xếp chồng ghế lên nhau gọn gàng, không tranh giành nhau, không xô đẩy 
nhau. Bên cạnh đó, tôi giáo dục trẻ vui vẻ, hoà đồng khi thực hiện các công việc 
đó. Từ đó hình thành cho trẻ kỹ năng lấy, cất, xếp ghế gọn gàng, ngăn nắp, đúng 
vị trí. 
 Trước đây, giáo viên thường lấy và cất đồ dùng cho trẻ, điều này đã tạo 
thói quen không tốt cho trẻ, trẻ ỷ lại vào cô giáo và không có kỹ năng cất đồ 
dùng đúng nơi quy định. Nhận thấy đây là một kỹ năng cần có đối với trẻ, tôi 
hướng dẫn trẻ sau khi học và chơi xong phải cất đồ dùng đồ chơi đúng nơi quy 
định, tránh việc để đồ dùng, đồ chơi bừa bộn.
 + Giáo dục kỹ năng mang dép, cất và lấy dép đúng nơi quy định.
 Đối với trẻ lớp tôi, việc cất, lấy dép, mang dép đa số trẻ đã thực hiện 
được nhưng để trở thành một kỹ năng thì phần nhiều trẻ còn hạn chế: Trẻ mặc 
dép được nhưng còn sai chân, chưa biết chồng 2 chiếc dép lại với nhau trước khi 
để lên giá dép cho gọn gàng.Một phần do ba mẹ, ông bà có thói quen làm hộ 
trẻ. Vì vậy, tôi tập cho trẻ thói quen mang dép đúng và cất dép gọn gàng, đúng 
chỗ. Khi trẻ đến lớp cô nhắc trẻ tự cởi dép và cất gọn gàng lên giá dép, để ngay 
ngắn trên giá dép. Nhắc nhở bố mẹ, ông bà theo dõi để trẻ tự làm. 
 Việc giáo dục này cần tỉ mỉ, cụ thể, rõ ràng, thực hiện một cách từ từ để 
 8