SKKN Một số biệt pháp phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi thông qua hoạt động làm quen với văn học thể loại truyện kể

 2/10
 II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1. Cơ sở lý luận
 Văn học là môn rất quan trọng đối với trẻ mầm non, là phương tiện phát 
triển ngôn ngữ cho trẻ có đủ vốn từ để nói năng lưu loát, diễn đạt gãy gọn biết 
sữ dụng từ đúng lúc, đúng chỗ, không những thế mà việc dạy trẻ làm quen với 
những từ ngữ nghệ thuật như từ tượng hình, từ tượng thanh giúp trẻ phát triển 
trí tưởng tượng, óc quan sát, khả năng tư duy độc lập trong suy nghĩ. 
 Làm quen với tác phẩm văn học thể loại truyện kể chỉ ra mức độ, giới hạn, 
yêu cầu của việc cho trẻ tiếp xúc với tác phẩm văn học qua nghệ thuật đọc và kể 
chuyện của cô giáo. Hoạt động này nhằm dẫn dắt, hướng dẫn trẻ cảm nhận 
những giá trị nội dung, nghệ thuật phong phú trong tác phẩm, khơi gợi ở trẻ sự 
rung động, hứng thú dối với văn học, có ấn tượng về những hình tượng nghệ 
thuật, cái hay cái đẹp của tác phẩm và thể hiện sự cảm nhận đó qua các hoạt 
động mang tính chất văn học nghệ thuật như kể chuyện diễn cảm, chơi trò chơi 
đóng kịch; Cao hơn là tiến tới sáng tạo ra những câu chuyện theo tưởng tượng 
của mình, góp phần hình thành và phát triển toàn diện nhân cách trẻ.
 Khi cho trẻ làm quen với tác phẩn văn học góp phần mở rộng nhận thức, 
phát triển trí tuệ, giáo dục đạo đức, giáo dục thẩm mĩ, phát triển ngôn ngữ, phát 
triển ở trẻ hứng thú “đọc sách” kỹ năng đọc và kể tác phẩm.
Mục tiêu của công tác chăm sóc giáo dục mầm non phát triển và hình thành 
nhân cách cho trẻ , việc phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ trong giao tiếp sẽ 
giúp cho trẻ dễ dàng tiếp cận vứi các môn học khác như : môn toán, môn tạo 
hình, chữ cái , môn âm nhạc ...đặc biệt cho trẻ làm quen với văn học thể loại 
truyện kể là cho trẻ hoạt động nhiều để trẻ phát triển vốn từ luyện phát âm và 
dạy trẻ nói đúng ngữ pháp .
2. Thực trạng của việc phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ 5 – 6 tuổi 
thông qua hoạt động làm quen với văn học thể loại truyện kể:
2.1. Thuận lợi:
 - Bản thân là giáo viên có kinh nghiệm lâu năm trong giảng dạy và có 
trình độ chuẩn về chuyên môn, nhiệt tình yêu nghề mến trẻ. Có khả năng đọc kể 
diễn cảm cho trẻ nghe và biết định hướng cho trẻ kể chuyện sáng tạo có hiệu 
quả, tạo được môi trường hoạt động ở lớp tương đối phong phú.
 - Được sự quan tâm tạo điều kiện của ban giám hiệu nhà trường, đầu tư về cơ sở 
vật chất. Ban giám hiệu đã thường xuyên tổ chức bồi dưỡng chuyên môn và các 
đợt lên chuyên đề, hội thi đồ dùng đồ chơi cho chị em đồng nghiệp học tập và rút 
kinh nghiệm. Được sự tín nhiệm và tin cậy của phụ huynh. Trẻ thích nghe kể 
chuyện. Đọc thơ, đóng kịch, diễn rối, đọc các bài đồng dao, bài vè....
 - Thường xuyên sưu tầm được những bài thơ hay, câu chuyện có ý nghĩa 
phù hợp với chủ đề, sự kiện. Bản thân biết ứng dụng công nghệ thông tin hiệu 
quả vào trong hoạt động cho trẻ làm quen với văn học.
2.2. Khó khăn: 
* Đối với trẻ:
 - Lớp mẫu giáo 5 – 6 tuổi có 38 trẻ.
 Trong đó: 18 trẻ là nữ. 20 trẻ là nam. 4/10
bạc về câu chuyện đó. Từ đó trẻ biết vận dụng những kiến thức đó vào kể 
chuyện sáng tạo một cách dễ dàng. 
 Ngoài việc tạo những bức tranh trên mảng tường, những tập truyện tranh 
chữ to tôi còn đi sâu làm một số đồ dung trực quan cho trẻ hoạt động như: một 
số con rối dẹt có bánh xe, có cử động tay chân và tận dụng những truyện tranh 
cũ, những sản phẩm vẽ của trẻ, cắt dán bồi bìa cứng cho trẻ ghép tranh kể 
chuyện sáng tạo hoặc cắt dời các con vật cho trẻ tự chọn các con vật đó để kể 
chuyện sáng tạo theo ý tưởng của mình. 
Sử dụng các loại rối, trang phục, mô hình, học cụ thu hút sự chú ý của trẻ: Tôi sử 
dụng các nguyên vật liệu mở như: Muỗng gỗ, thanh tre, ly nhựa, nắp thiếc, hộp sữa, 
lõi giấy vệ sinh để làm thành những con rối xinh xắn. Trẻ cũng có thể sử dụng đ
ược để kể chuyện theo ý thích. 
 Qua cách nghĩ và làm như vậy tôi đã tạo ra một góc văn học với đầy đủ 
chủng loại về đồ dùng trực quan đa dạng phong phú, đã giúp trẻ hứng thú tham 
gia vào hoạt động và nhiều ý tưởng hay khi trẻ kể chuyện sáng tạo. Bên cạnh đó 
trong giờ hoạt động ngoài trời tôi còn tận dụng những bức tranh tường ở trong 
trường bằng cách gợi mở cho trẻ cùng nhau kể chuyện về những bức tranh đó 
hoặc có các con vật trong sân trường tôi cũng gợi mở cho trẻ thi nhau kể chuyện 
về các con vật đóhình thức này đã giúp trẻ em có nhiều ý tưởng sáng tạo hay 
và có ý thức thi đua để đạt kết quả tốt.
 Tạo môi trường cho trẻ kể chuyện sáng tạo là một việc làm vô cùng quan 
trọng bởi nó là chỗ dựa, là cơ sở vững chắc cho trẻ kể chuyện sáng tạo.Đòi hỏi 
cô giáo phải biết tạo cảm xúc cho trẻ bằng các con vật ngộ nghĩnh, đáng yêu, 
đồng thời cũng phải biết hướng lái, gợi mở cho trẻ có cảm xúc tích cực khi tham 
gia hoạt động kể chuyện sáng tạo. Qua nội dung các bức tranh, các nhân vật, các 
con rối trẻ được xem và nói lên nhận xét của mình về các đồ dùng đó. Như vậy 
ngôn ngữ cuả trẻ được phát triển một cách phong phú và đa dạng.( Hình ảnh 1)
 Tôi luôn tận dụng diện tích phòng học, chú ý bố trí sắp xếp góc thư viện 
theo nhiều kiểu dáng để tạo môi trường học và thoải mái cho trẻ .(Hình ảnh 2) 
 Xây dựng góc thư viện sách truyện thật phong phú về hình dáng và nội 
dung gây hứng thú cho trẻ với cách mở và xem sách , tạo góc đọc và xem sách 
cho trẻ thật thoải mái không gây ức chế cho trẻ khi đọc xem . ( Hình ảnh 3) 
 Ví dụ: Khi thực hiện các hoạt động làm quen văn học thể loại truyện kể 
mà trọng tâm là dạy kể chuyện sáng tạo thì tôi luôn tận dụng không gian lớp học 
để bày dụng cụ kể chuyện, khung sân khấu, sắp đặt tranh và các con rối sao cho 
trẻ dễ sử dụng, kích thích trẻ hoạt động tích cực hơn.
Chú ý đến khả năng phát âm của trẻ để có sự điều chỉnh và sửa sai, rèn luyện 
khả năng ngôn ngữ cho trẻ.
 Để làm trang phục cho trẻ tôi dùng: Vải vụn, mút bitis, giấy, lá cây tạo 
nhiều kiểu dáng trang phục lạ mắt. 
3.2. Biện pháp 2: Sử dụng các loại rối trang phục, mô hình, học cụ cho trẻ 
tập kể truyện sáng tạo. 6/10
3.3.2.Kể chuyện theo đồ chơi ( đồ vật, cây cối,..)
 Giáo viên lựa chọn một số đồ chơi, đồ vật đẹp, gần gũi , có liên quan với 
nhau, hấp dẫn lôi cuốn trẻ. Giáo viên trò chuyện, đàm thoại gợi hỏi trẻ quan sát 
đặc điểm nổi bật của đồ chơi, ý tưởng kể, nội dung câu chuyện kể, mối quan hệ 
giữa các nhân vật. Tổ chức lần đầu trẻ chưa quen cô có thể kể chuyện mẫu cho 
trẻ nghe một câu chuyện khác, cho trẻ kể với đồ vật. Nếu gặp khó khăn khi đặt 
lời kể, giáo viên gợi hỏi trẻ, cho trẻ đặt tên câu chuyện của mình. 
Ví dụ: Hai chú thỏ con đang đi thì nhìn thấy gì? Chuyện gì sẽ sảy ra? Cuối cùng 
như thế nào? Tên câu chuyện là gì?
“ Vào một ngày đẹp trời, hai chú thỏ trắng và thỏ đen cùng rủ nhau vào rừng 
chơi, đi được nửa đường bỗng xuất hiện con hổ to quát lớn: Thỏ kia , mày đi 
đâu? Tôi đi vào rừng chơi ạ. Nghe thỏ nói vậy, hổ gầm lên: Ha ha ha ta đang đói 
đây, ta sẽ được một bữa chén no nê.
 Qua cách dạy trẻ tôi đã tiến hành tổ chức một hoạt động có chủ đích kể 
chuyện sáng tạo , chủ điểm thế giới động vật như sau:
 - Bước 1: Hát bài hát: “ Gà trống , mèo con và cún con”. Hỏi trẻ tên bài 
hát có những con vật gì?
 - Bước 2: Nghe cô kể chuyện sáng tạo của cô , cô sử dụng rối kể 1 lần. 
Đàm thoại với trẻ về câu chuyện cô kể , tên các nhân vật trong truyện, đặc điểm 
các nhân vật , đặt tên cho câu chuyện.
 - Bước 3: Trẻ đi chọn đồ dùng trực quan mà trẻ thích. Cô gợi mở ý tưởng 
cho trẻ mượn một con vật mà trẻ đã chọn và kể ngắn gọn câu để trẻ biết cách kể 
chuyện sáng tạo .
 - Bước 4: Trẻ kể chuyện sáng tạo theo nhóm , cá nhân. Cô cho tẻ đânhs 
giá và nhận xét câu chuyện của bạn kể.Theo dõi cách sử dụng đồ dùng trực quan 
của trẻ để cô góp ý nhận xét.
 Sau đây là một số câu chuyện của trẻ khi thực hiện kể chuyện sáng tạo.
 - Câu chuyện “ Con lợn nhựa của tôi” tác giả cháu Vũ Bảo với đồ dùng là 
một con lợn nhựa được cháu thể hiện như sau:
Chủ nhật tớ được về quê thăm bà . Ở quê bà tớ nuôi rất nhiều lợn, các con lợn 
rất to và ăn rất nhiều rau với cảm. Thấy tơ thích con lợn đó bà tớ liền mua cho tớ 
một con lợn , nhưng đó là con lợn nhựa. Con lợn nhựa của tớ nó chẳng ăn được 
gì mà nó chỉ giúp tớ cất tiền. Đến tết ai mừng tuổi là tớ cho vào con nhựa này để 
gửi tiền mẹ mua quần áo. Tớ rất yêu quý con lợn nhựa này của tớ.
 - Câu chuyện “ Bác voi tốt bụng” của cháu Linh Đan, Hà Trang và Khánh 
Nguyên. Đồ dùng là con gà, con vịt con voi từ sản phẩm của cháu vẽ bồi bìa 
cứng và làm rối que, câu chuyện được các bé thể hiện như sau: 
 + Bạn vịt bầu ơi có đến chơi với tớ là gà trống không?
 + Ừ ! Hôm này trời đẹp chúng mình cùng đi chơi nhé.
 + Chúng mình đến vườn hoa kia chơi nhé. Ở đó có nhiều trò chơi thích 
lắm.
 + Hai bạn mải chơi đến khi trời tối không biết được về nữa cả hai ngồi khóc 
hu hu.. Lúc đó có bác voi đi qua bác bảo các cháu đừng khóc nữa lên đây bác đưa về 
nhà 8/10
 - Kể tiếp: Gà Tía đi chơi về thấy hai bạn ngồi buồn dưới gốc cây bàn hỏi sự 
tình. Gà Tía nảy ra ý kiến là mượn vợt của bác Ngỗng . Ba bạn dùng vợt và vớt 
được quả bóng lên. Hai bạn mèo và vịt cùng nhau chơi vui vẻ và tránh xa bờ ao ra.
 3.3.6 . Nghĩ kết cho câu chuyện.
 - Giáo viên kể chuyện cho trẻ nghe đến hết đoạn diễn biến câu chuyện cô hỏi 
trẻ: Cuối cùng sẽ như thế nào? Kết thúc câu chuyện sẽ ra sao? Cô cho trẻ một 
khoảng thời gian để suy nghĩ, giáo viên trò chuyện, đàm thoại, đưa ra câu hỏi 
gợi mở hỏi trẻ kích thích trẻ sáng tạo. Khuyến khích trẻ kể kết thúc chuyện theo 
nhiều cách khác nhau và có sự logic. Nhận xét, đánh giá về: Sự hợp lý của nội 
dung câu chuyện, kết của câu chuyện, các câu nói đúng, nói hay của trẻ.... 
Khuyến khích trẻ đưa ra các nhận xét về cái kết thúc câu chuyện mà bạn vừa kể.
 3.3.7. Kể lại một sự vật, một sự việc, một buổi tham quan.
 - Cùng trẻ lựa chọn chủ đề , giúp trẻ đưa ra tên câu chuyện sắp kể: Cháu nhớ 
kỉ niệm nào nhất? Hay một chuyến đi chơi ở đâu mà cháu thích nhất? Cháu có 
thể kể cho cô và các bạn cùng nghe được không? Gợi hỏi trẻ nhớ lại: Cháu định 
kể về nội dung gì? Cháu đi chơi cùng ai? Vào lúc nào? Trên đường đi cháu gặp 
ai không? Đến đấy chúa nhìn thấy những gì? Điều gì đã sảy ra .... Cô giúp trẻ: 
 + Nhớ lại câu chuyện theo một trình tự. Dạy trẻ mô tả bằng lời.
 + Giúp trẻ thể hiện thái độ, tình cảm của mình vào câu chuyện.
 - Theo con mở đầu câu chuyện sẽ như thế nào? Diễn biến câu chuyện sẽ ra 
sao? Kết thúc câu chuyện như thế nào? Trẻ kể chuyện cô khuyến khích trẻ thể 
hiện tình cảm trong nội dung câu chuyện. Nhận xét, đánh giá.
 3.3.7. Kể chuyện theo sơ đồ.
 - Kể chuyện theo sơ đồ hay còn gọi kể chuyện theo dàn ý. Nhưng dàn ý ở 
đây không phải băng lời mà bằng những hình ảnh trực quan (có thể là tranh ảnh 
hoặc kí hiệu tượng trưng) chính trẻ tự xây dựng nên sơ đồ cho câu chuyện mình 
sẽ kể , rất thích hợp với trẻ và nó sẽ giúp trẻ tích cực, sáng tạo trong hoạt động 
kể chuyện, làm phát triển tư duy logic ở trẻ.
 Ví dụ: Cho trẻ kể chuyện về chủ đề: “ Một tuần ở trường mầm non của 
bé”, hoặc “ Một ngày ở trường mầm non của bé”,...Nếu trẻ kể chuyện dựa vào 
sơ đồ sẽ giúp trẻ hiểu tính chu kì của thời gian, dần dần giúp trẻ định hướng thời 
gian tốt hơn. Cô giáo trò chuyện, thảo luận với trẻ về kinh nghiệm, hoạy động 
thực tế để khuyến khích diễn đạt lại những gì mà chúng đã gặp, đã làm. Cho trẻ 
vẽ hoặc dán các kí hiệu tượng trưng cho những hình ảnh về những kinh nghiệm 
quan trọng, dễ nhớ nhất theo câu trả lời của trẻ. Cô cho trẻ tạo sơ đồ câu chuyện 
bằng cách nối hình, tạo sơ đồ liên kết các kinh nghiệm theo trình tự diễn biến 
của hoạt động thực tiễn hoặc theo một logic hợp lý. Trẻ kể chuyện theo sơ đồ đã 
thiết kế. Nhận xét câu chuyện của trẻ.
3.4. Biện pháp 4: Ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động làm quen văn 
học. 
 Trước đây giáo viên thường sử dụng tranh minh hoạ làm đồ dùng chính 
trong hoạt động cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học. Song với hình thức đổi 
mới hiện nay, thời đại công nghệ thông tin nên việc ứng dụng vào bài giảng