SKKN Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi thông qua môn văn học thể loại truyện kể

 - Tạo cho trẻ hoạt động thông qua các hoạt động học tập, vui chơi phát triể’n ngôn ngữ 
mạch lạc.
 - Tuyên truyền cho các bậc phụ huynh tạo điều kiên cho trẻ học tập làm quen với văn học 
đặc biệt về thể’ loại kể’ chuyện .
 II. Phần nội dung
 1.Chương 1. Tổng quan :
1.1.Cơ sở lý luận :
 “ Non sông việt Nam có được trở lên vẻ vang hay không, Dân tộc Việt nam có bước tới 
đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu hay không chính là nhờ phần lớn ở 
công lao học tập của các cháu”.
 Câu nói của Hồ chủ Tịch đã đi vào lòng người tạo ra động lực to lớn cho hàng triệu người 
dạy và người học, đó chính là lễ và văn mà chúng ta phải truyền lại cho lớp kế cận, cho những 
chủ nhân tương lai của đất nước. đất nước ta đang trong thời đại bùng nổ thông tin, buộc chúng 
ta phải đạt được các mục tiêu và có quyết tâm cao, lẽ tất nhiên chúng ta chưa thực hiện được 
tất cả các kế hoạch đề ra. Vì vậy nhiệm vụ đó đang chông chờ vào các thế hệ mầm non chủ 
nhân tương lai của đất nước, ưu thế mà ta có được hiện nay là thế hệ trẻ khoẻ mạnh có sự đồng 
nhất cả về năng lực và trí tuệ, có tiềm năng sáng tạo , vì thế ta phải tin vào thế hệ trẻ tương lại 
sẽ đứng vững trên nền truyền thống lịch sử vẻ vang đó.Đảng và nhà nước ta đánh giá rất cao 
về vai trò của giáo dục, đầu tư vào giáo dục là đầu tư đúng hướng và được coi là quốc sách 
hàng đầu. Mục tiêu của công tác chăm sóc giáo dục mầm non phát triển và hình thành nhân 
cách cho trẻ , việc phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ trong giao tiếp sẽ giúp cho trẻ dễ dàng 
tiếp cận vứi các môn học khác như : môn toán, môn tạo hình, chữ cái , môn âm nhạc ...đặc 
biệt cho trẻ làm quen với văn học là cho trẻ hoạt động nhiều để trẻ phát triển vốn từ luyện phát 
âm và dậy trẻ nói đúng ngữ pháp .
1.2.CƠ sở thực tiễn:
 Đặc điểm nhà trường:
Trường mầm non Kim Sơn được công nhận trường chuẩn quốc gia đầu tiên bậc học mầm non 
Huyện Đông Triều . Trường có 2 điểm trường, một điểm chính, một điểm lẻ với tổng số học 
sinh 260 cháu gồm 11 nhóm lớp với 25 cán bộ giáo viên , trình độ giáo viên đạt chuẩn 100% 
trên chuẩn 55% trường nhiều năm đạt trường tiên tiến xuất sắc cấp tỉnh , chất lượng giảng dạy 
ngày một cao , được phụ huynh học sinh tin tưởng số lượng học sinh ra lớp ngày một đông.
 1.2.2. Đặc điểm của lớp :
 2 Hơn 50% trẻ chưa phân biệt được sự khác nhau trong cách phát âm mà chỉ tiếp nhận một 
cách chung chung. Ví dụ : muỗi - mũi, phân biệt l-n, 45% khả năng chú ý của trẻ còn yếu, 
không đồng đều, không ổn định, vì vậy nên trẻ chưa chú ý đều đến các thành phần trong câu 
,trong từ, bớt âm khi nói. 70 % kinh nghiệm sống của trẻ còn nghèo nàn, nhận thức hạn chế 
dẫn đến tình trạng trẻ dùng từ không chính xác, câu lủng củng. 35% trẻ nói, phát âm do ảnh 
hưởng ngôn ngữ của người lớn xung quanh trẻ nói tiếng địa phương.
Đa số phụ huynh bận công việc không trò chuyện với trẻ và nghe trẻ nói, trẻ được đáp ứng 
quá đầy đủ về nhu cầu trẻ cần. Ví dụ :trẻ chỉ cần nhìn vào đồ dùng nào đó là được đáp ứng 
ngay mà không cần dùng lời để yêu cầu hoặc xin phép, đây cũng là một trong những nguyên 
nhân của việc chậm phát triển ngôn ngữ.
 Với những khó khăn như thế tôi phải dần dần khắc phục, sửa đổi và hướng dẫn trẻ phát 
triển ngô ngữ một cách đúng đắn nhất qua giao tiếp và tập cho trẻ làm quen văn học thể’ loại 
truyện kể’.
2.2. Các giải pháp hữu ích:
2.2.1. Tì m hiểu đặc điểm tâm lý của trẻ:
 Đặc điểm phát âm :
 Nói chung trẻ đã phát âm tốt hơn, rõ hơn, ít ê a, ậm ừ, trẻ vẫn còn phát âm sai những âm 
thanh khó , những từ có 2-3 âm tiết như : lựu , lịu, hươu- hiu, mướp ,mớp, chim chíp , rắn 
dắn..tuy nhiên nỗi sai đã ít hơn.
2.2.1.2. Đặc điểm về vôn từ:
 Vốn từ của trẻ tăng nhanh khoảng từ 1300-2000 từ. Danh từ và động từ trẻ vẫn chiếm ưu 
thế. tính từ và các loại từ khác trẻ đã sử dụng nhiều hơn.
 Trẻ đã sử dụng chính xác các từ chỉ tính chất không gian như :Cao thấp, dài ngắn ,rộng 
hẹp, các từ chỉ tốc độ như :nhanh- chậm,các từ chỉ màu sắc:đỏ, vàng, trắng ,đen, ngoài ra các 
từ có khái niệm tương đối như :hôm qua, hôm nay,ngày mai, trẻ dùng chưa chính xác. Một số 
trẻ biết sử dụng các từ chỉ màu sắc như :Xám, xanh lá cây, tím, da cam.
 100% trẻ biết sử dụng các từ cao thấp, dài, ngắn, rộng,hẹp, 55% số trẻ đếm được 110, tuy 
nhiên trẻ sử dụng một số từ còn chưa chính xác, Ví dụ : Mẹ có mót ngồi không/ thay cho từ 
muốn muốn .
2.2.1.3. Đặc điểm ngữ pháp:
- Câu trẻ dùng đã chính xác và dài hơn. Ví dụ :Câu phức đẳng lập :Tích chi đi chơi, tích chu 
không lấy nước cho bà,Câu ghép chính phụ :Cháu thích chơi lắp ráp nhà thôi,xây được nhà 
 4 Khi thực hiện các hoạt động làm quen văn học thể loại truyện kể mà trọng tâm là dạy kể 
chuyện sáng tạo thì tôi luôn tận dụng không gian lớp học để trưng bày các dụng cụ kể chuyện, 
như khung sân khấu , sắp đặt tranh và các con rối sao cho trẻ dễ sử dụng , kích thích trẻ hoạt 
động tích cực hơn.
- Bản thân tôi trước khi tổ chức hoạt động cũng phải tự luyện giọng kể, cách sử dụng tranh, 
sách tranh, rối mô hình... để giúp trẻ cảm thụ được tác phẩmvăn học đó là một cách tốt nhất.
2.2.2.2.Tổ chức tiêt học nhẹ nhàng, linh hoạt:
Tôi vào bài một cách sinh động để gây sự chú ý của trẻ. Ví dụ : Chủ điểm :thể giới thực vật , 
tên bài dạy kể chuyện “ quả bầu ti ên”tôi sử dụng mô hình sa bàn để gây hứng thú cho trẻ .
 6 - Theo phương pháp dạy học tích hợp với môn làm quen văn học có thể’ lồng ghép, kết hợp 
với tất cả các môn khác và giúp cho các bộ môn khác trở lên sinh động hơn.
 Ví dụ Môn âm nhạc hoạt động bổ trợ đề tài :câu truyện :”nhổ củ cải”Cho trẻ vận động 
theo bài “ Củ cải trắng”. Ví dụ: Môn tìm hiểu môi trường xung quanh: chủ đề :động vật nuôi 
trong gia đình, câu truyện “Gà trống, mèo con và cún con”.Trẻ biết tên, đặc điểm, nơi sống 
của một số con vật nuôi trong gia đình.
 Môn toán : Tên bài dạy :” Cao hơn- thấp- hơn, câu chuyện “cây khế”.trẻ áp dụng được sự 
so sánh đặc điểm về ngoại hình của hai anh em .
 Môn chữ cái : luyện phát âm qua trò chơitìm chữ l-n-m cho trẻ phát âm.
2.2.2.6. TÔ chức ôn luyện mọi lúc mọi nơi, ôn luyện thông qua lễ hội;
- Ôn luyện mọi lúc mọi nơi cũng là biện pháp giúp trẻ ổn định, thông qua cách hoạt động tổ 
chức ngày lễ hội tổ chức cho trẻ hoạt động kể chuyện , đóng kịch, theo một chương trình biểu 
diễn văn nghệ mà 100% trẻ được tham gia nhằm giúp trẻ hứng thú với bộ môn làm quen với 
văn học thể loại truyện kể cho trẻ.
 Ví dụ : Ngày hội 8-3 trẻ kể về em bé quàng khăn đỏ” hay ngày tết 1-6 kể về Bác Hồ với 
thiếu nhi , hay ngày 22-12 trẻ kể chuyện sáng tạo về chú bộ đội , hoặc hội thi bé kể chuyện 
giỏi.
2.2.2.7. Thực hiện tôt công tác tuyên truyền với phụ huynh:
- Làm bản tin về chương trình dạy theo chủ đề trong tuần để phụ huynh biết và phối kết hợp 
với giáo viên rèn thêm cho trẻ ở nhà.
-Vận động phụ huynh hỗ trợ vật liệu , nguyên liệu như : giấy, sách, những lọ nhựa, quần áo 
cũ, vải vụn ...
2.2.3. Xây dựng kế hoạch :
Tôi xây dựng kế hoạch phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ trong một năm như sau :
- Tháng 9-10 bài tập luyện tai nghe cho trẻ nhằm phát triển thính giác âm vị ( Cho trẻ nghe 
những bài hát , câu chuyện, ca dao..) tôi tạo điều kiện cho trẻ tập trung chú ý luyện khả năng 
thính giác thông qua các bài tập trò chơi:( Tai ai thính, ai đoán giỏi) sửa sai cho trẻ về lỗi phát 
âm .
- Tháng 11-12 tôi tập trung vào tăng vốn từ nói diễn cảm, rõ ràng ,giải thích nghĩa của từ khó 
, cho trẻ các bài tập luyện cơ quan phát âm thích hợp : Bà bảo bé, bé búp bê, bé hồng, bé bé, 
búp bê ngoan nào. Phát triển vốn từ cho trẻ thông qua trò chơi: đố con gì kêu, đố ai kể được 
nhiều nhất, đố ai nhanh, đố ai đoán giỏi, đố ai nói ngược
 8 trẻ được nghe. Trẻ sử dụng nội dung, hình thức ngôn ngữ đã có sẵn của các tác giả và của giáo 
viên. tuy nhiên yêu cầu trẻ không học thuộc lòng câu chuyện , trẻ phải kể bằng ngôn ngữ của 
chính mình, truyền đạt nội dung câu chuyện một cách tự do thoải mái nhưng phải đảm bảo nội 
dung cốt truyện.
- Yêu cầu đối với trẻ:
 + Kể nội dung chính của câu chuyện không yêu cầu trẻ kể chi tiết lời kể phải có cấu trúc ngữ 
pháp, giọng kể diễn cảm to , rõ ràng, không ê a , ấp úng cố gắng thể hiện đúng ngôn ngữ đối 
thoại hay độc thoại
 + Chuẩn bị :tiến hành trước giờ học, kể chuyện cho trẻ nghe trước khi kể cô giao nhiệm vụ 
ghi nhớ và kể lại
 + Tiến hành:
 Đàm thoại với trẻ về nội dung câu chuyện .Đàm thoại nhằm mục đích giúp trẻ nhớ lại nội 
dung câu chuyện , giúp trẻ xây dựng dàn ý câu chuyện kể , lựa chọn hình thức ngôn ngữ :cách 
dùng từ đặt câu.
 Ví dụ : Truyện cây khế :Theo con tính cách của người anh như thế nào ?
 +Yêu cầu với câu hỏi : Đặt câu hỏi về tên nhân vật , thời gian , không gian , hành động chính 
, lời nói ,cá tính nhân vật , Dê mẹ dặn dê con như thế nào ? Câu hỏi phải phù hợp với trẻ cả về 
hình thức và ngữ pháp .Khi đàm thoại cô cần lưu ý giới thiệu cho trẻ biết thêm các từ đồng 
nghĩa những cụm từ thay thế để tạo điều kiện cho trẻ lựa chọn từ để kể.
 Tôi dùng ngôn ngữ ngắn gọn , dễ hiểu , phù hợp với nhận thức của trẻ kể lại nội dung tác 
phẩm : Cô kể diễn cảm , lời kể có các mẫu câu cần luyện cho trẻ ( mới ). Mẫu chuyện của cô 
có tác dụng chỉ cho trẻ thấy trước kết quả trẻ cần đạt được : Về nội dung , độ dài , trình độ câu 
chuyện .
 Ví dụ : Câu chuyện : Quả bầu tiên : Ngày xửa ngày xưa có một cậu bé con nhà nghèo nhưng 
vô cùng tốt bụng cậu luôn quan tâm giúp đỡ mọi người, mọi vật sống xung quanh mình . Khi 
thấy một con én bị thương cậu bé đã chăm sóc con én khỏi đau và khi mùa đông đến cậu bé 
đã thả con chim én bay về xứ sở phương nam để chánh rét , mùa xuân năm sau con chim én 
bay trở về và mang cho cậu bé một hạt bầu tiên .
+ Thời gian đầu khi trẻ chưa quen trẻ kể theo mẫu câu của cô ( hoặc đối với trẻ kém ) . Khi trẻ 
đã quen cô khuyến khích trẻ kể bằng ngôn ngữ của mình .
 Tôi đặc biệt lưu ý khi trẻ kể :
 Trẻ phải quay mặt xuống các bạn , kể với tốc độ vừa phải , giọng rõ ràng , tư thế tự nhiên . 
 10 đã biết, tưởng tượng... trẻ phải tự lựa chọn nội dung, hình thức, ngôn ngữ , sắp xếp chúng theo 
một trình tự nhất định. Tôi chủ yếu tập cho trẻ kể’ theo dạng : Kể’ chuyện miêu tả, kể chuyện 
theo chủ đề. Ví dụ : miêu tả hiện tượng thời tiết: trời âm u, mây đen , gió thổi mạnh trời sắp 
mưa.
- kể chuyện theo chủ đề: tôi chủ yếu rèn cho trẻ truyền đạt lại những sự kiện xảy ra trong thời 
gian nhất định của nhân vật nào đó. Ví dụ :Truyện ( dê con nhanh trí) con cáo giả vờ làm dê 
mẹ lúc dê đi vắng và nhúng chân vào chậu bột cho chân trắng giống dê mẹ. Nhưng cáo vẫn bị 
dê con phát hiện và đuổi cáo đi.
2.3.2.2. Hoạt động góc :
-Dạy trẻ kể theo trí giác: Không ngừng phát triển ngôn ngữ độc thoại nên cho trẻ nói đúng 
ngữ pháp tư thể tác phong khi trẻ nói và phát triển các cơ quan cảm giác. Bởi vì trẻ quan sát 
tốt mới miêu tả tốt. Mục đích nhằm phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ phát triển tư duy lô 
gíc, khả năng quan sát, trẻ tập trung vào đồ chơi.
- Chuẩn bị : Chọn đồ dùng, đồ chơi phải đẹp hấp dẫn về hình thức để làm cho trẻ hứng thú, 
rung động khi kể .Chọn đồ chơi, vật thật có thể như : Gương, lược, khăn , chén ly, cốc, gia 
súc, gia cầm, thực vật .., chọn tranh nên chọn tranh có màu sắc tươi sáng bố cục rõ ràng , tổ 
chức cho trẻ làm quen với tranh hoặc vật thật xác định màu sắc đặc điểm, cách chơi, cách sử 
dụng. Ví dụ :Búp bê của cô là người anh nhé, còn của con là gì? Người anh có nhà to, ruộng 
vườn , còn em có gì? khi trẻ kể tôi thường nhắc trẻ phải đứng quay mặt về phía các bạn , giọng 
kể phải rõ ràng, tốc độ hợp lý nếu trẻ kể sai hay ngọng cô để trẻ kể song rồi sửa.
-Dạy trẻ kể chuyện theo trí nhớ:
-Mục đích : Phát triển ngôn ngữ mạch lạc , ghi rõ mẫu cần luyện . Chọn đề tài phù hợp với 
nhận thức và kinh nghiệm của mình. Ví dụ :Ngày mai là ngày cuối tuần các con ở nhà làm gì? 
các con chú ý những việc đã làm hoặc đi chơi như thế nào? kể lại cho cô nghe. Tôi chọn hình 
thức cả lớp tham gia sau đó cho cá nhân trẻ kể.
_Day trẻ kể chuyện sáng tạo :
-Yêu cầu trẻ kể mạch lạc, lô gíc, các câu nói phải đúng ngữ pháp, thể hiện rõ ràng về ngôn 
ngữ có thể kể bằng mô hình, hay bằng tranh, có thể hình thức cô kể một đoạn , rồi yêu cầu trẻ 
kể tiếp, tổ chức nhiều hình thức sinh động phát huy trí tưởng tượng của trẻ.
2.2.2.3. Thông qua tuyên truyền với phụ huynh:
 Tuyên truyền đưới hình thức, bảng tuyên truyền đẹp, thay đổi nôi dung và hình thức phù 
hợp với chủ đề. ví dụ :Chủ đề : Thế giới thực vật , tết và m ùa xuân , bảng tuyên truyền có 
 12