SKKN Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi thông qua các tác phẩm văn học ở Trường Mầm non Cẩm Lĩnh A

 Đề tài sáng kiến kinh nghiệm
 Phát triển ngôn ngữ cho trẻ tuổi mầm non có một ý nghĩa đặc biệt 
quan trọng.
Ngôn ngữ của trẻ phát triển tốt sẽ giúp trẻ nhận thức và giao tiếp tốt góp 
phần quan trọng vào việc hình thành và phát triển nhân cách cho trẻ. Việc 
phát triển ngôn ngữ cho trẻ trong giao tiếp sẽ giúp trẻ dễ dàng tiếp cận với 
với các hoạt động học khác như : Hoạt động khám phá khoa học, hoạt động 
khám phá xã hội, làm quen với toán, tạo hình...Nhận thấy rõ được tầm quan 
trọng của ngôn ngữ đối với sự phát triển toàn diện của trẻ là một giáo viên 
tôi luôn cố gắng tìm ra những phương pháp, biện pháp tốt nhất để phát triển 
ngôn ngữ cho trẻ ngay từ bậc học đầu tiên này và tôi nhận thấy rằng bộ môn 
văn học giúp trẻ phát triển ngôn ngữ rất tốt .Văn học giúp trẻ phát âm chuẩn 
, trẻ thuộc nhiều bài thơ, biết nhiều câu chuyện, nắm vốn từ phong phú 
....Trẻ nói trôi chảy khi diễn đạt ý muốn và cảm xúc tình cảm của mình và 
có thể sử dụng các từ này vào trong đời sống của mình.Chính vì vậy tôi đã đi 
sâu vào nghiên cứu để tìm ra biện pháp tốt nhất nhằm phát triển ngôn ngữ 
cho trẻ và được sự giúp đỡ của ban giam hiệu, đồng nghiệp trong trường tôi 
đã hoàn thành đề tài :
 “ Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi 
thông qua các tác phẩm văn học ở trường mần non Cẩm Lĩnh A”
 Qua đây tôi cũng xin trân thành cảm ơn tất cả các cô giáo trong 
trường mần non Tam Hưng A đặc biệt là ban giám hiệu nhà trường cùng bè 
bạn đã quan tâm giúp đỡ.
 Tôi xin chân thành cảm ơn !
 Tác giả 
Người thực hiện: Nguyễn Thị Liên 2 Đề tài sáng kiến kinh nghiệm
 MỞ ĐẦU
 ĐỀ TÀI: “Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5-6 tuổi 
thông qua hoạt động làm quen với tác phẩm văn học ”
 I. ĐẶT VẤN ĐỀ:
 1. Lý do chọn đề tài
 Giáo dục mầm non là cấp học đầu tiên trong hệ thống giáo dục quốc 
dân, cấp học đặt nền móng cho các cấp học sau này với mục tiêu là giúp trẻ 
phát triển về thể chất, tình cảm, trí tuệ, thẩm mỹ hình thành những yếu tố 
đầu tiên của nhân cách, chuẩn bị cho trẻ vào học lớp 1.
 Ở trường mầm non phát triển ngôn ngữ cho trẻ là nhiệm vụ hết sức 
quan trọng nó giúp trẻ lĩnh hội cả 3 thành phần của ngôn ngữ: Phát âm, vốn 
từ, ngôn ngữ. Phát triển ngôn ngữ cho trẻ lứa tuổi mầm non là nói mạch lạc. 
Người giáo viên mầm non có vai trò hết sức quan trọng trong việc giúp trẻ 
phát âm đúng bởi ngay từ khi học nói trẻ đã cần phải nhớ được phải nói như 
thế nào. Việc ghi nhớ này diễn ra một cách tự phát trong quá trình bắt chước 
lời nói của ông bà, cha mẹ, cô giáo....Kết quả là ngôn ngữ của trẻ được hình 
thành. Do đó nhiệm vụ của người giáo viên là tổ chức xây dựng môi trường 
ngôn ngữ, tổ chức hoạt động để trẻ được nghe, bắt chước và được nói một 
cách chuẩn mực nhất.
 Trong quá trình dạy trẻ tôi nhận thấy được đặc điểm của bộ môn văn 
học rất phù hợp với việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ. Văn học giúp trẻ tích 
lũy được vốn từ ngữ phong phú, đa dạng giúp trẻ nói rõ ràng, nói chuẩn 
tiếng Việt, diễn đạt ngôn ngữ mạch lạc rõ ràng hơn. Chính vì vậy mà tôi đã 
đi sâu vào nghiên cứu “ Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5- 
6 tuổi thông qua hoạt động cho trẻ làm quen với các tác phẩm văn học ở 
trường mầm non Tam Hưng A” để phát triển ngôn ngữ cho trẻ một cách tốt 
nhất tạo tiền đề cho trẻ bước vào lớp 1.
Người thực hiện: Nguyễn Thị Liên 4 Đề tài sáng kiến kinh nghiệm
trẻ mầm non. Do vậy là giáo viên dạy trẻ 5-6 tuổi tôi đã nhận thức được rõ 
tầm quan trọng của việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua hoạt động 
dạy trẻ làm quen với các tác phẩm văn học.Từ đó tôi đã đi sâu và nghiên cứu 
tìm một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua các tác phẩm 
văn học 
 2- Cơ sở sinh lí 
 Ở lứa tuổi này sự hình thành của não bộ đang trên đà phát triển mạnh, 
sự nhận thức về thế giới xung quanh của trẻ rất đa dạng và phong phú chính 
vì thế việc cho trẻ tiếp xúc với văn học vào lúc này là thích hợp bởi trẻ nhận 
thấy được sự phong phú và đa dạng của cuộc sống có ngay trong các tác 
phẩm văn học.
 Học thuyết về hệ thống tín hiệu đã khẳng định: Ngôn ngữ là hệ thống 
tín hiệu thứ 2, là sự hoạt động đặc biệt của vỏ bán cầu đại não.Học thuyết 
này đảm bảo cho phương pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ lựa chọn đúng 
các phương pháp trong việc dạy nói cho trẻ, nhấn mạnh hiệu quả của những 
phương pháp tích cực: Tích cực nhận thức và tích thực hành ngôn ngữ.
 Chính vì ngôn ngữ là hệ thống tín hiệu thứ 2, là sự hoạt động đặc biệt 
của vỏ bán cầu đại não cho nên việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ phải liên 
quan mật thiết với việc phát triển, hoàn thiện bán cầu đại não và hệ thần kinh 
nói chung. Các nhà giải phẫu khẳng định: Trong 3 năm đầu là kết thúc sự 
trưởng thành về mặt giải phẫu những vùng não chỉ huy ngôn ngữ. Vì thế cần 
phải phát triển ngôn ngữ đúng lúc mới đạt kết quả tốt.
 3- Đặc điểm ngôn ngữ 
 * Đặc điểm ngữ âm của trẻ 5-6 tuổi
 Số lượng từ trẻ 5-6tuổi tăng nhanh từ 1300-2000 từ 
 * Đặc điểm về ngữ pháp lời nói mạch lạc của trẻ 5-6 tuổi 
 - Trẻ dùng câu dài hơn 
 - Trẻ ít sử dụng câu ghép, ít sử dụng câu cụt hơn
 - Trẻ có khả năng kể lại chuyện, kể theo tranh và theo trình tự trước 
sau tuy nhiên trẻ dùng từ chưa chính xác 
Người thực hiện: Nguyễn Thị Liên 6 Đề tài sáng kiến kinh nghiệm
 Tôi được phân công dạy lớp 5 tuổi A2 tại khu Hưng Giáo do là 1 khu 
lẻ nên trang thiết bị đồ dùng dạy học còn thiếu thốn như : Tranh truyện, băng 
đĩa, các hình ảnh đẹp theo chương trình giáo dục mầm non mới.
 §å dïng phôc vô tiÕt d¹y cßn nghÌo nµn, ®å ch¬i cña trÎ còng rÊt 
Ýt, thiÕu nh÷ng h×nh ¶nh ®Ñp, sinh ®éng ®Ó trÎ quan s¸t, chủ yếu đồ 
dùng của trẻ là do chúng tôi tự làm. 
 57% số trẻ trong lớp phát âm còn ngọng 
 Sự quan tâm của gia đình dành cho các cháu là không đồng đều, 
90% phụ huynh của các cháu là làm nông nghiệp qua thực tế tôi thấy 
phụ huynh còn nói ngọng chữ l-n.,e
 3. Số liệu điều tra trước khi thực hiện 
Trước khi thực hiện đề tài này tôi đã điều tra khả năng phát âm, khả 
năng diễn đạt ngôn ngữ, khả năng sử dụng ngôn ngữ của trẻ trong cuộc 
sống, trong các tiết học và kết quả đạt được, được thể hiện dưới bảng 
thống kê số liệu sau 
 Kết quả
 STT Nội dung thực nghiêm Số lượng Tỉ lệ %
 Trẻ phát âm đúng , to, rõ ràng, 
 1
 mạch lạc 20 57%
 Trẻ sử dụng từ ngữ linh hoạt, 
 2
 phong phú trong giao tiếp . 15 42,8%
 Trẻ biết thể hiện ngôn ngữ, giọng 
 3 điệu trong kể chuyện sáng tạo và 
 15 42,8%
 kể chuyện theo trí nhớ 
 4 Trẻ biết đọc thơ diễn cảm 20 57%
 Trẻ mạnh dạn trả lời câu hỏi của 
 5
 giáo viên. 20 57%
 Trẻ tự tin trong giao tiếp với mọi 
 6
 người xung quanh 15 42,8%
Người thực hiện: Nguyễn Thị Liên 8 Đề tài sáng kiến kinh nghiệm
 Qua “ Góc văn học “ tôi tổ chức các hoạt động đọc thơ, kể chuyện, cho 
trẻ tập đóng kịch để trẻ được nói những ngôn ngữ của các nhân vật trong 
truyện để từ đó trẻ làm giàu vốn từ của bản thân. Để gây được sự hứng thú 
của trẻ khi tham gia vào các hoạt động đó thì việc tạo không gian mang đậm 
tính văn học là rất cần thiết, ngay từ đầu năm học tôi đã vận động phụ huynh 
đóng góp tranh thơ, truyện tranh ngoài chương trình để kể cho trẻ nghe vào 
các hoạt động chiều và cho trẻ chơi trong các giờ hoạt động góc.
 Bản thân tôi luôn tìm tòi, sưu tầm sách truyện, các họa báo, tạp chí cũ, 
tìm tòi cách làm rối từ các nguyên liệu bỏ đi như vỏ chai, lõi cuộn chỉ, các 
mảnh vải vụn làm rối tay để làm các nhân vật trong truyện phục vụ cho tiết 
học.
 Để tạo hứng thú cho trẻ khi tham học động văn học thì việc tạo môi 
trường với các nhân vật ngộ nghĩnh cho trẻ được làm quen là rất cần thiết. 
Tôi đã sử dụng những chiếc môi nhựa trắng để làm khuôn mặt của cô gái, 
dùng những sợi len tết thành những bím tóc .....
 Hình ảnh Đồ chơi tự làm 
Người thực hiện: Nguyễn Thị Liên 10 Đề tài sáng kiến kinh nghiệm
 Dạy trẻ kể lại truyện là một nội dung của chương trình làm quen văn học 
ở trường mầm non. Đây là hoạt động cơ bản giúp trẻ rèn luyện, thực hành, 
trải nghiệm nghệ thuật nó có ý nghĩa to lớn trong việc phát triển nhân cách, 
chuẩn bị cho trẻ bước vào trường phổ thông trong mọi lĩnh vực nhất là ngôn 
ngữ.
 Để giúp trẻ kể lại và nhớ nội dung truyện một cách tốt nhất, ngoài 
việc đọc kể cho trẻ nghe, tôi còn ứng dụng thêm công nghệ thông tin vào 
trong giảng dạy để mang lại kết quả tốt nhất.
 VD: Câu chuyện “Cáo, Thỏ và Gà trống” tôi đã xây dựng đoạn phim 
hoạt hình về nội dung câu chuyện ngoài ra tôi còn làm đoạn phim về các 
con vật kết hợp với nhạc đệm rất hứng thú làm cho trẻ nhớ lời thoại của các 
nhân vật trong truyện.
 Mục đích của tôi khi sử dụng công nghệ thông tin vào trong giảng dạy 
là để trẻ được trực tiếp xem các hành động, cử chỉ của các nhân vật và qua 
đấy trẻ được tiếp xúc với giọng kể hay với ngôn từ phong phú và đúng với 
tính cách nhân vật. Qua cách làm quen như vậy, trẻ biết nhận xét, đánh giá 
về đặc điểm tính cách của các nhân vật thông qua ngôn ngữ nói của mình. 
Bên cạnh việc kể chuyện cho trẻ nghe và cho trẻ xem băng truyện, tôi còn 
chú ý đến việc giúp trẻ ghi nhớ cốt truyện với nội dung và các tình tiết 
chính, các nhân vật chính của câu chuyện thông qua hệ thống câu hỏi, nhắc 
trẻ logic của câu chuyện, mối quan hệ và tác động của các nhân vật.
 Ngoài việc sử dụng các hình ảnh sống động trên máy vi tính tôi còn 
tận dụng chức năng ghi âm của chiếc máy điện thoại để ghi lại giọng kể của 
trẻ khi trẻ kể chuyện. Sau đó tôi dùng dây kết nối giữa điện thoại với loa 
thùng để bật lại cho trẻ nghe. Ngoài việc ghi âm giọng kể của trẻ bằng điện 
thoại tôi còn tận dụng chức năng quay phhim để quay lại những vở kịch mà 
các cháu đã đóng. Qua việc sử dụng chiếc điện thoại để quay phim và ghi 
âm giọng kể của trẻ tôi thấy được hiệu quả rõ ràng trẻ hào hứng tham gia 
được tập kể chuyện và đóng kịch hơn, trẻ biết chau chuốt lời nói của nhân 
Người thực hiện: Nguyễn Thị Liên 12 Đề tài sáng kiến kinh nghiệm
 + Sóc tả chó Sói như thế nào?
 + Dê con nghe Sóc nói hết câu không?
 + Cuối cùng thì Dê con đã gặp ai?
 + Ai đã cứu Dê con?
 + Sói đã đuổi theo ai?
 + Thỏ đã nhanh chóng trốn vào đâu?
 + Từ đó Dê con có nghe lời mọi người không?
 Sau khi đàm thoại xong, trẻ đã nhớ lại nội dung truyện, tôi tổ chức 
cho trẻ lên kể lại theo các hình ảnh có trong truyện tranh, dạy trẻ khi kể đến 
nhân vật nào thì dùng que chỉ vào từng hình ảnh trong truyện sao cho phù 
hợp với nội dung truyện. Khi trẻ kể xong truyện, tôi cho các bạn trong nhóm 
nhận xét bạn kể. Kể truyện theo tranh tổ chức ở hoạt động góc thì trẻ được 
thay nhau kể, trẻ được thoải mái thể hiện giọng kể của mình, sử dụng ngôn 
ngữ sáng tạo trong khi kể không bị gò bó như ở trong tiết học. Qua hoạt 
động ở góc văn học, trẻ được đàm thoại, tranh luận trực tiếp với nhau để từ 
đó ngôn ngữ của trẻ được sử dụng linh hoạt hơn trong cuộc sống.
 Hình ảnh: Trẻ kể chuyện theo tranh 
 * Hình thức kể lại truyện theo rối tay 
Người thực hiện: Nguyễn Thị Liên 14