SKKN Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi tại Trường Mầm non Bạch Lưu

 BÁO CÁO KẾT QUẢ
 NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN
1. Lời giới thiệu:
 Trẻ nhỏ đã bắt đầu học ngôn ngữ từ trong bụng mẹ, trong từng giai đoạn 
phát triển sẽ dần dần hình thành hệ thống ngôn ngữ đơn giản đến phức tạp. Sự 
phát triển ngôn ngữ trong 6 năm đầu đời đóng vai trò quan trọng trong việc hình 
thành và phát triển nhân cách, tư duy của trẻ, giúp trẻ phát triển tòn diện về mọi 
mặt.
 Giáo dục Mầm non là điểm khởi đầu và đồng thời là nền móng của quá 
trình giáo dục. Nói đến giáo dục Mầm non là nói đến việc hình thành ở trẻ 
những năng lực chung, những nền tảng nhân cách ban đầu. Vì thế chúng ta phải 
thực hiện tốt mục tiêu giáo dục Mầm non, đó là: hình thành ở trẻ những chức 
năng tâm lý, những cơ sở ban đầu của nhân cách, nhằm phát triển toàn diện mà 
đặc biệt chuẩn bị cho trẻ một tâm lý vững chắc để bước vào phổ thông.
 Như chúng ta đã biết một trong những tiềm năng của trẻ Mầm non là nói 
chuyện với nhau. Quá trình đó diễn ra rất tự nhiên, bình thường với trẻ nhưng nó 
lại là một trong các yếu tố quyết định cả bước đường phát triển trẻ sau này và 
phát triển ngôn ngữ cho trẻ là một phương tiện giao tiếp quan trọng nhất góp 
phần phát triển toàn diện nhân cách trẻ. Phát triển ngôn ngữ cho trẻ là góp phần 
giáo dục thẩm mỹ, đạo đức, dạy trẻ phát triển ngôn ngữ chính là dạy người.
 Ngôn ngữ đóng vai trò quan trọng trong việc giáo dục trẻ. Sự phát triển 
chậm trễ về ngôn ngữ có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển toàn diện của trẻ. Cho 
nên giáo dục ngôn ngữ cho lứa tuổi Mầm non là hết sức cần thiết, nó được thực 
hiện trong tất cả các thời điểm, trong mọi hoạt động và ở mọi lúc, mọi nơi. 
 Là một giáo viên được nhà trường phân công dạy lớp mẫu giáo 5 - 6 tuổi, 
trong quá trình chăm sóc nuôi dạy trẻ do tôi phụ trách, qua từng năm học tôi 
thấy nhiều trẻ còn hạn chế nhiều về ngôn ngữ tiếng Việt. Cũng trong quá trình 
thực hiện nhiệm vụ, tôi đã tìm tòi, nghiên cứu nắm bắt được đặc điểm tâm sinh 
lý lứa tuổi, nắm bắt nhu cầu và khả năng của trẻ, nhất là sự phát triển ngôn ngữ, 
để từ đó tôi đề ra cho mình nhiệm vụ là phải nghiên cứu làm sao giúp cho trẻ có 
khả năng phát triển ngôn ngữ tiếng mẹ đẻ tốt nhất. Vì vậy tôi đã nghiên cứu, 
thực hành và thành công với đề tài “ Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho 
trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ”. Thông qua sáng kiến kinh nghiệm một số biện pháp 
phát triển ngôn ngữ cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi bản thân tôi có thêm nhiều tư liệu 
 1 Bên cạnh đó còn một số khó khăn như: phụ huynh làm nghề tự do, một số 
làm lao động phổ thông, làm nông nghiệp và một số ở tầng lớp trí thức nên nhận 
thức của một số phụ huynh về vấn đề giáo dục nhận thức cho trẻ là không đồng 
đều và còn hạn chế. 
 Bố mẹ không có thời gian trò chuyện với con, cho con cơ hội được tự nói 
lên ý kiến của mình, trẻ thường bị áp đặt theo ý của người lớn.
 Một số trẻ còn nói ngọng, còn nhút nhát ngại tiếp xúc với bạn bè, một số 
trẻ lần đầu tiên được đến trường nên chưa hòa đồng được với bạn bè trong lớp.
 Trên thực tế tôi nhận thấy sự chủ động của trẻ trong việc sử dụng ngôn ngữ 
linh hoạt, phong phú trong giao tiếp còn hạn chế nhiều. Tôi đã rất lo lắng mình 
phải dạy trẻ như thế nào bằng biện pháp gì để để trẻ phát triển ngôn ngữ một 
cách tốt nhất. Qua quá trình học tập và bồi dưỡng, cũng dựa trên thực tế bản 
thân tôi cũng tìm ra một số biện pháp giúp trẻ phát triển ngôn ngữ một cách tốt 
hơn.
 Biện pháp 1: Phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua việc trang trí lớp 
và xây dựng môi trường cho trẻ hoạt động:
 Môi trường trong lớp:
 Trang trí môi trường lớp học cho trẻ hoạt động là một việc làm vô cùng
quan trọng. Bởi môi trường phòng học được chia ra nhiều mảng nhỏ để trang trí
các góc chơi và bảng chủ đề cho trẻ, nơi trẻ hoạt động mỗi ngày. Việc trang trí
môi trường học tập cho trẻ tạo điều kiện cho trẻ tiếp xúc với những chữ cái đã 
học và những chữ cái mới, trẻ hứng thú hơn khi tham gia các hoạt động.
 Qua mỗi chủ đề tôi thay đổi các mảng trang trí và tên cho các góc chơi,
tạo nhiều góc mở cho trẻ hoạt động một cách tích cực. Mỗi lần thay đổi trang trí
môi trường lớp học tôi nhận thấy trẻ rất thích và quan sát xem cô đang làm gì
mới cho lớp mình? Chính vì vậy mà việc trang trí lớp và tạo môi trường học tập
có ý nghĩa rất to lớn đối với việc học tập cũng như hoạt động của trẻ. Nếu các
góc được trang trí đẹp, mới lạ, môi trường học tập đa dạng, đồ dùng đồ chơi
phong phú, có nhiều góc mở sẽ thu hút sự quan tâm chú ý của trẻ. Nắm được
đặc điểm tâm lý đó của trẻ tôi thường xuyên thay đổi các hình ảnh trang trí ở các
góc chơi theo chủ đề. Để thu hút sự chú ý và tạo hứng thú cho trẻ khi hoạt động
ở các góc, tôi cùng trẻ trao đổi thảo luận để lựa chọn tên gọi cho các góc chơi và
đặt tên cho chủ đề chơi của mỗi nhánh khác nhau khi chuyển sang một chủ đề
mới. Nhờ vậy mà mục đích cung cấp các từ mới, ôn luyện các chữ cái đã học đạt
hiệu quả rất cao.
 3 trẻ được làm quen trong hoạt động có chủ đích. Khi trẻ tham gia hoạt động ở 
môi trường bên ngoài lớp học trẻ cũng có rất nhiều cơ hội được trải nghiệm, 
được nêu ra cảm nhạn cảm nghĩ của bản thân, trẻ còn được tiếp xúc với các từ 
mới và ôn luyện các chữ cái đã được học. Môi trường bên ngoài cũng rất quan 
trọng trong các hoạt động, giúp trẻ có thêm những kiến thức, trẻ hứng thú và tích 
cực hơn khi tham gia vào các hoạt động, đặc biệt trẻ được trao đổi, nêu cảm 
nhận của mình trẻ hoạt động nhiều hơn từ đó giúp phát triển vốn từ và ngôn ngữ.
 Hình ảnh: góc thiên nhiên bên ngoài lớp học
 Việc tạo môi trường trong và ngoài lớp học là vô cùng ý nghĩa đối với 
giáo viên và trẻ. Môi trường phong phú đa dạng, thu hút sự chú ý tạo điều kiện 
cho cô có sự sáng tạo, say mê trong công việc. Giúp trẻ hứng thú tham gia vào 
các hoạt động, trẻ tiếp thu kiến thúc một cách dễ dàng hơn, nhanh hơn và sâu 
hơn. Qua việc sử dụng môi trường chữ bên trong lớp học và bên ngoài lớp học 
đã giúp trẻ nhớ các chữ cái đã học, được tiếp xúc với chữ cái mới , trẻ có thêm 
vốn từ ngữ mới cho bản thân giúp trẻ nhận biết và phát âm chuẩn góp phần phát 
triển ngôn ngữ mỗi ngày.
 Biện pháp 2: Phát triển ngôn ngữ qua các hoạt động học:
 Hoạt động chung ( hoạt động học) là hoạt động quan trọng trong một ngày 
sinh hoạt của trẻ khi ở trường. Bản thân tôi cũng nhận thức được cần tạo ra cho 
 5 ngữ điệu và ngắt giọng đúng nhịp điệu, cường độ của âm thanh, cử chỉ, ánh mắt, 
điệu bộ là vô cùng cần thiết.
 Hình ảnh: trẻ học giờ làm quen tác phẩm văn học
Ví dụ: “Trong truyện Bác gấu đen và hai chú thỏ”. Khi kể chuyện cho trẻ nghe 
tôi xác định giọng nhân vật như sau:
- Giọng của Gấu đen: Nhẹ nhàng, dụt dè
- Giọng của Thỏ nâu : Cáu gắt
- Giọng của Thỏ trắng: Hồn nhiên, tình cảm 
 Bên cạnh đó giọng của cô luôn đi đôi với nét mặt, cử chỉ, điệu bộ minh 
hoạ, điều đó gây ấn tượng sâu sắc đối với trẻ và cũng chính từ đó tôi thấy trẻ 
cảm thụ và thể hiện lại tác phẩm văn học tốt hơn.
 Trong khi áp dụng tôi đã sử dụng hệ thống những câu hỏi có tính vừa sức 
và cũng có nâng cao để trẻ vừa hiểu và nhớ được nội dung câu chuyện, bài thơ 
vừa có thêm những kiến thức mở rộng. 
 - Khi dạy trẻ làm quen với tác phẩm văn học, tôi đã sử dụng các loại câu 
hỏi vừa phù hợp với nguyên tắc vừa sức và tích cực của trẻ. 
Ví dụ: Trong câu chuyện “ Tích Chu" tôi đã sử dụng một số câu hỏi để trẻ hiểu 
được nội dung câu chuyện như:
 7 Hình ảnh: trẻ học trong giờ hoạt động chung
 Biện pháp 3: Phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua một số hoạt động
khác.
 Phát triển ngôn ngữ cho trẻ cần thực hiện ở mọi hoạt động, mọi lúc mọi 
nơi. Trong tất cả các hoạt động chủ đích cần phải chú trọng đến việc phát triển 
ngôn ngữ cho trẻ. Ngoài hoạt động có chủ đích thì với trẻ mẫu giáo trẻ còn tiếp 
thu kiến thức ở mọi lúc mọi nơi vì vậy tôi đã tận dụng các khoảng thời gian khác 
trong chế độ sinh hoạt một ngày của trẻ để cung cấp vốn từ, rèn luyện khả năng 
phát âm cho trẻ. Khi trẻ trò chuyện, trao đổi với nhau tôi chú ý lắng nghe trẻ nói, 
nếu sai tôi sửa cho trẻ bằng nhiều hình thức như nói lại câu sai, từ sai của trẻ rõ 
ràng , chậm rãi và khuyến khích trẻ nói theo. Càng gần gũi với trẻ thì việc luyện 
phát âm cho trẻ càng thuận lợi hơn, ngay trong giờ đón trẻ hay trả trẻ tôi thường 
tổ chức chơi trò chơi dân gian có lời như: Nhảy lò cò, nu na nu nống, thả đỉa ba 
ba, mèo đuổi chuột  hay trong khoảng thời gian ngắn chuyển tiếp giữa các 
hoạt động tôi thường dạy trẻ đọc một số bài ca dao, đồng dao.
 Thông qua hoạt động ngoài trời.
 Trong hoạt động ngoài trời khi quan sát những sự vật hiện tượng xung 
quanh, trẻ có những cảm nhận rất tự nhiên về đặc điểm, màu sắc của sự vật hiện 
tượng: Cái lá này màu nâu; Nụ hoa này chưa nở; Lá cây huyết dụ lại màu tím 
 9 + Từ “Chú hải quan đứng gác” bắt đầu bằng chữ cái nào?
+ Ai biết trong từ “Chú hải quan đứng gác” chữ cái nào các con đã được học ?
Thực tế cho thấy rằng khi tham gia vào hoạt động ngoài trời trẻ được tiếp nhận 
thêm những từ mới , củng cố vốn từ , rèn cách phát âm, mạnh dạn tự tin hơn 
trong giao tiếp nhờ đó mà ngôn ngữ của trẻ ngày càng được phát triển.
 Thông qua hoạt động góc.
 Vui chơi là hoạt động chủ đạo của trẻ mẫu giáo, trẻ mẫu giáo học mà chơi 
- chơi mà học. Chính vì vậy mà khi tổ chức cho trẻ hoạt động góc tôi đã lồng
ghép nội dung phát triển ngôn ngữ ở trong đó. Ở góc học tập tôi cho trẻ chơi các 
trò chơi học tập như: in , tô, đồ các chữ cái đã học; sao chép các từ trong chủ 
điểm, xếp các từ bằng các thẻ chữ cái rời. Qua đó giúp trẻ ôn luyện, củng cố các 
chữ cái đã học trên tiết học góp phần phát triển ngôn ngữ cho trẻ.
 Góc sách truyện: Sách truyện có vai trò quan trọng trong đời sống trẻ thơ 
và là một hoạt động thú vị đối với trẻ . Đây là nơi trẻ được tiếp xúc nhiều với 
chữ cái và rèn luyện các kĩ năng tiền biết đọc, biết viết của trẻ: cách ngồi, cách 
lật giở sách, cách đọc từ trái sang phải, từ trên xuống dướiCũng tại đây trẻ 
được tiếp cận với các từ mới như: tên của từng câu chuyện khác nhau, tên các bộ 
tập do trẻ tự làm
 Tại góc chơi này trẻ được tự chọn cuốn sách mà trẻ thích, xem tranh 
truyện, tranh thơ có kèm theo chữ to, nhìn tranh và kể chuyện sáng tạo theo 
tranh “ đọc” chữ trong các câu chuyện, bài thơ; tìm các chữ cái đã học và như 
vậy lại một lần nữa trẻ được mở rộng vốn từ, phát triển ngôn ngữ.
Bên cạnh đó tôi cho trẻ cùng làm các bộ sưu tập về gia đình về các loại cây, rau, 
hoa, quả, các con vật con côn trùng tùy theo từng chủ đề, chủ điểm bằng cách 
tìm và cắt dán các hình ảnh trong họa báo, gọi tên các hình sau đó lựa chọn tên 
gọi tương ứng ảnh đó cô đưa ra các từ để trẻ dán dưới từng hình ảnh tương ứng 
và đọc từ đó. Trẻ được tham gia hoạt động tích cực, được tự tay làm sách, truyện 
tranh cùng với sự hướng dẫn của cô nên trẻ rất thích thú và biết trân trọng những 
sản phẩm của mình làm ra, ghi nhớ rất lâu các từ mình đã tìm được và dán.
 Thông qua hoạt động góc trẻ được chơi và giao lưu với các bạn giúp trẻ
phát triển vốn từ. Khi tham gia làm việc nhóm, trẻ có cơ hội nói lên suy nghĩ của 
mình, đưa ra giải pháp. Bên cạnh đó, các bé còn học được kỹ năng thương 
lượng, thuyết phục; giúp phát triển mạnh mẽ khả năng tư duy ngôn ngữ. Tham 
gia góc đóng vai cũng là hình thức cho trẻ hoạt động nhóm cùng nhau, tạo điều 
kiện cho bé được giao tiếp với bạn trong các tình huống thực tế. Chẳng hạn khi 
 11