SKKN Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ mầm non 5-6 tuổi thông qua hoạt động dạy trẻ kể chuyện sáng tạo tại Trường Mầm non Hoa Cúc

 I. PHẦN MỞ ĐẦU
 1. Lý do chọn đề tài
 Phát triển ngôn ngữ cho trẻ là một trong những mục tiêu quan trọng nhất của 
giáo dục mầm non. Ngôn ngữ là công cụ để trẻ giao tiếp, học tập và vui chơi. Ngôn 
ngữ giữ vai trò quyết định sự phát triển của tâm lý trẻ em. Bên cạnh đó ngôn ngữ còn 
là phương tiện để giáo dục trẻ một cách toàn diện bao gồm sự phát triển về đạo đức, 
tư duy nhận thức và các chuẩn mực hành vi văn hoá. Phát triển ngôn ngữ cho trẻ là 
một nhiệm vụ quan trọng trong công tác giáo dục toàn diện cho trẻ. 
 Ở lứa tuổi Mầm non, văn học là một môn nghệ thuật, văn học xây dựng nên 
những tác phẩm phản ánh cuộc sống và những tình cảm hết sức đa dạng, phong phú 
của con người. Văn học là phương tiện hiệu quả góp phần phát triển nhân cách trẻ 
một cách toàn diện. Văn học được giáo viên Mầm non sử dụng một cách có mục đích, 
phù hợp, sáng tạo sẽ giúp trẻ thu nhận kinh nghiệm tích cực và tạo cảm giác hưng 
phấn, vui tươi. Những câu chuyện cổ tích, thần thoại đặc biệt hấp dẫn trẻ. Chính vì 
vậy cho trẻ tiếp xúc với các tác phẩm văn học là con đường phát triển ngôn ngữ cho 
trẻ tốt nhất, hiệu quả nhất.
 Văn học là một môn học độc lập của trẻ trước tuổi. Nó giúp trẻ nắm được một số 
khái niệm sơ đẳng về hình tượng các nhân vật. Nếu cảm nhận các tác phẩm văn học 
tốt sẽ giúp trẻ cảm thụ, thể hiện tác phẩm văn học hiệu quả hơn. Ngoài ra giáo viên 
mầm non sử dụng các thể loại truyện kể để ổn định lớp, vào bài, chuyển tiếp tác 
phẩm, trong giờ học hoặc chuyển từ hoạt động này sang hoạt động khác tạo sự hứng 
thú, thư giãn, gây sự chú ý cho trẻ.
 Đối với trẻ mầm non nói chung và trẻ 5 - 6 tuổi nói riêng, trẻ rất nhạy cảm với 
nghệ thuật ngôn từ. Âm điệu, hình tượng của các bài hát ru, đồng dao, ca dao, dân ca 
sớm đi vào tâm hồn tuổi thơ. Những câu chuyện cổ tích, thần thoại đặc biệt hấp dẫn 
trẻ. Chính vì vậy cho trẻ tiếp xúc với văn học và đặc biệt là hoạt động dạy trẻ kể 
chuyện sáng tạo là con đường phát triển ngôn ngữ cho trẻ tốt nhất, hiệu quả nhất. Ở 
giai đoạn này, cảm nhận thẩm mĩ đã có một bước phát triển trong tiếp nhận văn học. 
Sự tiếp nhận tác phẩm đầy đủ hoàn thiện hơn, biểu hiện trước tiên là sự hiểu biết 
những câu chuyện cổ tích, bài thơ, những đoạn văn xuôi hay và sự làm giàu tình cảm 
qua quá trình tích lũy hình tượng nghệ thuật.
 2 Thời gian nghiên cứu: Năm học 2015- 2016.
 5. Phương pháp nghiên cứu
 a. Phương pháp khảo sát
 Qua khảo sát thực tế tại lớp tôi chủ nhiệm ở lớp Lá 2 với số lượng là 34 trẻ. Tôi 
đã khảo sát trên trẻ các mặt như: kể diễn cảm, phát triển ngôn ngữ, diễn đạt tốt, phát 
âm rõ ràng mạch lạc, tích cực tham gia vào hoạt động môn làm quen văn học, hứng 
thú tham gia kể chuyện sáng tạo, biết thể hiện ngôn ngữ hoàn cảnh (kể chuyện sáng 
tạo), khả năng diễn xuất hoạt cảnh, đóng kịch.
 Kết quả cụ thể như sau:
 Khi chưa áp dụng 
 Nội dung Tỉ lệ
 hình thức đổi mới
 Kể diễn cảm 15/34 44,1 %
 Phát triển ngôn ngữ, diễn đạt tốt 18/34 52,9 %
 Phát âm rõ ràng mạch lạc 23/34 67,6 %
 Tích cực tham gia vào hoạt động môn 
 24/34 70,6 %
 làm quen văn học
 Hứng thú tham gia kể chuyện sáng tạo 13/34 38,2 %
 Biết thể hiện ngôn ngữ hoàn cảnh (kể 
 9/34 26,5 %
 chuyện sáng tạo)
 Khả năng diễn xuất hoạt cảnh, đóng kịch 10/34 29,4 %
 b. Phương pháp quan sát, đàm thoại
 Tôi đã dùng phương pháp quan sát và đàm thoại với trẻ một số câu hỏi xem trẻ 
trả lời như thế nào, đặc điểm phát triển ngôn ngữ trẻ như thế nào.
 Ví dụ: Con có thích câu chuyện cáo, thỏ và gà trống không? Tại sao? Con thích 
nhất nhân vật nào? Con có thể kể tóm tắt câu chuyện cho cô nghe được không? Hoặc 
trong giờ hoạt động góc trẻ chơi góc bác sĩ, trẻ bế búp bê giả vờ khám cho búp bê, cô 
có thể đến bên cạnh trẻ hỏi trẻ đang làm gì, và kể cho cô nghe búp bê bị bệnh gì, hoặc 
 4 nhiều, chưa thật sự sáng tạo. Trẻ chưa hứng thú trong việc kể chuyện sáng tạo. Giáo 
viên ít cho trẻ kể chuyện sáng tạo
 2.1. Thuận lợi và khó khăn
 * Thuận lợi
 Được sự quan tâm giúp đỡ của ban giám hiệu trường mầm non Hoa Cúc về 
chuyên môn xây dựng phương pháp đổi mới hình thức tổ chức hoạt động giáo dục 
mầm non, tạo mọi điều kiện giúp tôi thực hiện tốt chương trình mầm non mới, đầu tư 
về cơ sở vật chất đầy đủ. Thường xuyên tổ chức bồi dưỡng chuyên môn và các đợt 
chuyên đề văn học, hội thi đồ dùng đồ chơi cho chị em đồng nghiệp học tập và rút 
kinh nghiệm.
 Phụ huynh quan tâm đến con em mình, nhiệt tình ủng hộ cùng tôi trong việc dạy 
dỗ các cháu và thường xuyên ủng hộ những nguyên vật liệu để làm đồ dùng dạy học 
và vui chơi cho các cháu.
 Bản thân là giáo viên được phân công chủ nhiệm lớp 5 tuổi, được sự tín nhiệm 
và tin cậy của phụ huynh, có trình độ đạt chuẩn về chuyên môn, nhiệt tình yêu nghề 
mến trẻ. Có khả năng đọc kể diễn cảm cho trẻ nghe và biết định hướng cho trẻ kể 
chuyện sáng tạo có hiệu quả đã tạo được môi trường hoạt động ở lớp phong phú.
 * Khó khăn
 Nhà trường chưa có phòng chức năng riêng, chưa có nhiều trang phục để trẻ 
được nhập vai diễn phù hợp với từng nội dung câu chuyện.
 Do kinh nghiệm sống của trẻ còn ít, nhận thức hạn chế dẫn đến tình trạng trẻ 
dùng từ không chính xác, câu lủng củng, trẻ nói, phát âm sai do ảnh hưởng ngôn ngữ 
của người lớn xung quanh trẻ. Một số trẻ mới đi học chưa có nề nếp học tập cũng như 
kiến thức của trẻ còn hạn chế, nên gặp nhiều khó khăn trong việc tổ chức các hoạt 
động cho trẻ kể chuyện sáng tạo.
 Đa số phụ huynh bận công việc hoặc một lí do khách quan nào đó ít có thời gian 
trò chuyện với trẻ và nghe trẻ nói. Trẻ chưa được đáp ứng đầy đủ về nhu cầu mà trẻ 
cần giao tiếp.
 Phụ huynh phần lớn là lao động nghèo, nên rất khó khăn trong việc hỗ trợ đóng 
góp kinh phí để tạo góc hoạt động văn học cho trẻ.
 6 Nhiều trẻ chưa mạnh dạn, chưa có ý tưởng để kể chuyện sáng tạo, chưa dám kể 
chuyện theo ý của mình nên việc phát triển ngôn ngữ còn yếu
 2.4. Các nguyên nhân, các yếu tố tác động
 Môi trường lớp học chưa trang trí phù hợp, chưa lôi cuốn được trẻ vào tham gia 
hoạt động phát triển ngôn ngữ như mong muốn
 Trẻ chưa được trực tiếp sử dụng nhân vật nhiều, hầu hết là cô hoặc được một vài 
trẻ sử dụng. Khi trẻ trực tiếp cầm các nhân vật thì trẻ mới hứng thú tham gia vào hoạt 
động từ đó mới khơi gợi ý tưởng trẻ mới nói lên những suy nghĩ của bản thân về nhân 
vật.
 Giáo viên chưa chủ động linh hoạt trong việc tổ chức các hoạt động đóng kịch 
cho trẻ. Nếu có thì chủ yếu là trong tiết học. Còn trong các giờ chơi, các buổi sinh 
hoạt thì hầu như chưa có.
 Đồ dùng trực quan còn ít, chưa đa dạng phong phú, thẩm mỹ chưa đạt, giá trị sử 
dụng chưa cao. Đặc biệt là đồ dùng cho trẻ hoạt động còn rất ít.
 Chưa chú ý lồng ghép các môn học khác khi dạy trẻ kể chuyện sáng tạo.
 Công tác tuyên truyền phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua hoạt động dạy trẻ 
kể chuyện chưa sâu sắc, chưa thuyết phục phụ huynh
 2.5. Phân tích, đánh giá các vấn đề thực trạng mà đề tài đã đặt ra
 Môi trường trang trí chưa phù hợp, trước đây chưa chú trọng vào việc phát triển 
ngôn ngữ qua hoạt động kể chuyện sáng tạo cho trẻ nên trang trí chưa nổi bật chưa 
làm cho trẻ thật sự hứng thú tham gia vào kể chuyện sáng tạo để phát triển ngôn ngữ. 
Vì vậy khi thực hiện nghiên cứu đề tài này tôi đã có hướng thay đổi tạo môi trường có 
các nhân vật trong các câu chuyện để khơi gợi sự tư duy, tò mò của trẻ, từ đó trẻ thích 
kể nói về các nhân vật kể các tình tiết trong câu chuyện theo ý của trẻ
 Việc khảo sát thực tế cũng là một bước rất cần thiết và quan trọng khi chưa thực 
hiện nghiên cứu tôi chỉ đánh giá trẻ chung chung nhưng khi bước vào nghiên cứu tôi 
nhận thấy rằng cần phải khảo sát kỹ hơn để biết được trẻ đã đạt ở mức độ nào từ đó 
tìm ra các biện pháp khác phù hợp giúp trẻ phát triển ngôn ngữ 
 Trong giờ học giáo viên rất ít cho trẻ cầm đồ dùng là các nhân vật có trong câu 
chuyện để trẻ khám phá, tò mò tự kể câu chuyện theo ý thích của trẻ. Vì lý do là sợ trẻ 
 8 thêm phong phú, sáng tạo hơn về mặt ngôn ngữ. Tuyên truyền kết hợp với phụ huynh 
để phụ huynh nhận thức được rằng phát triển ngôn ngữ là rất quan trọng đặc biệt là 
thông qua hoạt động kể chuyện sáng tạo. Nếu các biện pháp này được kết hợp hài hòa 
và đầy đủ tôi tin chắc rằng ngôn ngữ của trẻ sẽ ngày càng rõ ràng hơn, mạch lạc hơn, 
sử dụng ngôn ngữ phong phú và đa dạng hơn không những giờ kể chuyện mà còn 
trong giao tiếp hàng ngày.
 3.2 Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp
 * Biện pháp 1: Tạo môi trường hoạt động cho trẻ mầm non 5 - 6 tuổi kể chuyện 
sáng tạo.
 Tạo môi trường cho trẻ hoạt động là rất cần thiết trong chương trình giáo dục 
mầm non mới. Tạo được môi trường cho trẻ hoạt động tốt thì sẽ kích thích trẻ phát 
triển ngôn ngữ, tham gia vào các hoạt động và kết quả đạt được rất cao. Với mỗi chủ 
điểm khác nhau, tôi luôn trang trí các góc bằng cách làm mới để kích thích tính tò mò 
của trẻ. Tôi đặc biệt quan tâm đến góc văn học của bé để phát triển ngôn ngữ cho trẻ. 
Trên các mảng tường tại góc tôi thường trang trí các nhân vật có trong các câu chuyện 
hay những câu chuyện có kèm hình ảnh để trẻ kể chuyện sáng tạo từ đó cũng cố 
vốn từ cho trẻ, giúp trẻ phát triển ngôn ngữ. 
 Hơn thế nữa tôi còn mày mò viết tập truyện tranh chữ to và sưu tầm một số bộ 
truyện tranh ngoài chương trình để đưa vào giảng dạy tạo cho trẻ sự hứng thú tham 
gia vào hoạt động. Những câu chuyện được thể hiện ở góc văn học, những nhân vật 
và truyện tranh sưu tầm đó sẽ giúp trẻ dễ tri giác, trẻ được thảo luận, bàn bạc về câu 
chuyện đó.
 Từ đó trẻ biết vận dụng những kiến thức đó vào kể chuyện sáng tạo một cách dễ 
dàng. Ngoài việc tạo những bức tranh nhân vật ở góc văn học, những tập truyện tranh 
chữ to tôi còn đi sâu làm một số đồ dùng trực quan cho trẻ hoạt động như: một số con 
rối dẹt có bánh xe, có cử động tay chân và tận dụng những truyện tranh cũ, những sản 
phẩm vẽ của trẻ, cắt dán bôi bìa cứng cho trẻ ghép tranh kể chuyện sáng tạo hoặc cắt 
rời các con vật cho trẻ tự chọn các con vật đó để kể chuyện sáng tạo theo ý tưởng của 
mình.
 10 Tôi dạy trẻ kể chuyện theo từng nhóm, theo thời gian thực hiện một tuần hoặc 
hai tuần, kết hợp lồng ghép các môn học khác, các trò chơi để củng cố và khắc sâu 
kiến thức, mở rộng vốn hiểu biết về thế giới xung quanh cho trẻ.
 * Sau đây là một số cách dạy trẻ sử dụng đồ dùng trực quan:
 - Dạy trẻ sử dụng rối tay: dạy trẻ sử dụng từng con một, kết hợp với lời nói, ngôn 
ngữ biểu cảm cùng với cách diễn rối qua cử động các con rối đi lại.
 - Dạy trẻ ghép tranh kể chuyện: chọn những tranh mà trẻ thích ghép thành một 
dải câu chuyện sau đó kể từng tranh kết hợp với lời nói chỉ dẫn thông qua các nhân 
vật trong tranh.
 - Dạy trẻ ghép các nhân vật kể chuyện: chọn những nhân vật mà trẻ thích, sau đó 
ghép các nhân vật với nhau tạo thành một câu chuyện theo ý tưởng của trẻ.
 - Dạy trẻ kể chuyện bằng sa bàn: chọn những nhân vật mà trẻ thích kết hợp di 
chuyển các nhân vật đó trên sa bàn. Nói đến đâu đưa nhân vật ra đến đó, lời kể đi theo 
nhân vật sử dụng.
 Qua cách dạy trẻ tôi đã tiến hành tổ chức một giờ hoạt động có chủ đích kể 
chuyện sáng tạo, chủ đề thế giới thực vật như sau:
 Bước 1: Hát bài “ Lí cây bông ”. Hỏi trẻ bài hát nói đến những bông hoa gì ? 
màu gì ?.
 Bước 2: Nghe cô kể mẫu diễn cảm chuyện sáng tạo của cô ( Truyện: Sự tích hoa 
hồng ), cô sử dụng rối kể 1 lần. Đàm thoại với trẻ về câu chuyện của cô (tên nhân vật, 
đặc điểm nhân vật, đặt tên cho câu chuyện).
 Bước 3: Trẻ đi chọn đồ dùng trực quan mà trẻ yêu thích. Trẻ kể chuyện sáng tạo 
theo nhóm, cá nhân. Cô cho trẻ đánh giá và nhận xét câu chuyện của bạn kể. Theo dõi 
cách sử dụng đồ dùng trực quan của trẻ để cô góp ý nhận xét.
 Qua cách làm này, bước đầu tôi đã thành công trong việc thực hiện dạy trẻ kể 
chuyện sáng tạo, giúp trẻ linh hoạt sử dụng đồ dùng trực quan kết hợp với nghe, tay 
sử dụng”.
 Sau đây là một số câu chuyện của trẻ khi thực hiện kể chuyện sáng tạo:
 12