SKKN Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5-6 tuổi thông qua hoạt động làm quen với tác phẩm văn học

 Sáng kiến kinh nghiệm 
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Đề tài: “Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5-6 tuổi thông qua hoạt 
 động làm quen với tác phẩm văn học”.
 I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài:
 “ Chưa làm mẹ nhưng chứa chan tình mẹ
 Bởi yêu nghề nên quý lớp măng non ”
 Ngay từ khi còn nằm nôi, trẻ đã được nghe tiếng ru ầu ơ của bà, của mẹ. 
Chính vì điều đó mà dạy tiếng mẹ đẻ cho trẻ tuổi mầm non có một ý nghĩa đặc 
biệt quan trọng. Ngôn ngữ của trẻ phát triển tốt sẽ giúp cho trẻ nhận thức và giao 
tiếp tốt, góp phần quan trọng trong việc hình thành và phát triển nhân cách cho 
trẻ.
 Từ những cánh đồng xa ngút ngàn, những cánh cò chao nghiêng hay những 
câu ca dao, tục ngữ ca ngợi người lao động sản xuất, ca ngợi đạo lý làm người 
.... qua hình ảnh của bà, của mẹ đã giúp cho trẻ dần hình thành những bước đầu 
tiên để cho trẻ làm quen với các tác phẩm văn học. 
 Khi cho trẻ làm quen với các tác phẩm văn học như dạy trẻ đọc thơ, kể 
chuyện, đóng kịch .... giúp cho trẻ được hoạt động nhiều từ đó trẻ hiểu được nội 
dung của tác phẩm, thấy được cái hay, cái đẹp trong các tác phẩm, trẻ có tình 
cảm và dùng ngôn ngữ, sử dụng vốn từ mà trẻ lĩnh hội được để diễn đạt, miêu tả, 
phản ánh lại những cái hay, cái đẹp đó. Đồng thời thông qua đó sẽ giúp trẻ phát 
triển vốn từ, giúp trẻ nói đúng ngữ pháp và mạnh dạn, tự tin hơn trong giao tiếp.
 Phát triển ngôn ngữ cho trẻ là một trong những mục tiêu quan trọng nhất của 
giáo dục mầm non. Ngôn ngữ là công cụ để giao tiếp, học tập, vui chơi, ngôn 
ngữ giữ vai trò quyết định sự phát triển tâm lý trẻ em. Bên cạnh đó ngôn ngữ 
còn là phương tiện để giáo dục trẻ một cách toàn diện bao gồm sự phát triển về 
đạo đức, tư duy nhận thức và các chuẩn mực hành vi văn hóa.
 Bác Hồ của chúng ta đã dạy: “Tiếng nói là thứ của cải vô cùng lâu đời và vô 
cùng quý báu của dân tộc. Chúng ta phải giữ gìn nó, tôn trọng nó”. Bởi vậy với 
trẻ em, ngôn ngữ là công cụ hữu hiệu để trẻ bày tỏ nguyện vọng của mình. Trẻ 
học ở mọi lúc, mọi nơi và trong mọi hoạt động thì đều có thể phát triển ngôn 
ngữ cho trẻ được. Nhưng những kỹ năng nghe, hiểu, nói của trẻ sẽ được hình 
thành, củng cố và phát triển tốt thông qua việc cho trẻ làm quen với các tác 
phẩm văn học. Ngôn ngữ trong các tác phẩm văn học chính là những mẫu ngôn 
ngữ chuẩn mực, phong phú, kích thích trẻ học theo, nói theo, vận dụng theo một 
cách tự nhiên và đến với trẻ em bằng con đường ngắn nhất và ít chông gai nhất. 
Chính những điều này đã kích thích trẻ say sưa với những câu chuyện, bài thơ, 
 2/27 Sáng kiến kinh nghiệm 
 + Phương pháp điều tra.
 + Phương pháp quan sát.
 + Phương pháp trực quan.
 + Phương pháp đàm thoại.
 + Phương pháp thực hành, trải nghiệm.
6. Phạm vi và kế hoạch nghiên cứu:
 Đề tài được thực hiện tại lớp 5-6 tuổi A3 .Từ tháng 9/2016 đến tháng 5/2017
 II. NHỮNG BIỆN PHÁP ĐỔI MỚI ĐỂ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1. Cơ sở lý luận:
 Phát triển ngôn ngữ là một trong những mục tiêu quan trọng nhất của giáo 
dục mầm non. Ngôn ngữ là công cụ để trẻ giao tiếp, học tập và vui chơi, ngôn 
ngữ giữ vai trò quyết định đến sự phát triển tâm sinh lý của trẻ. Bên cạnh đó 
ngôn ngữ còn là phương tiện để giáo dục trẻ một cách toàn diện nhất, bao gồm 
sự phát triển về đạo đức và chuẩn mực văn hoá.
 Hoạt động làm quen với tác phẩm văn học có ý nghĩa và nhiệm vụ hết sức 
quan trọng, trong việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ trong trường mầm non. Trước 
hết môn học này có ý nghĩa to lớn, góp phần phát triển 5 mặt cho trẻ: giáo dục 
đạo đức, giáo dục thẩm mỹ, phát triển trí tuệ, phát triển thể chất và rèn luyện lao 
động. Bên cạnh đó, hoạt động này còn có nhiệm vụ quan trọng là:
- Cung cấp cho trẻ những kiến thức, trí thức về thế giới xung quanh trẻ .
- Mở rộng hiểu biết và tích luỹ vốn kinh nghiệm cá nhân cho trẻ.
- Làm giàu vốn từ, phát triển ngôn ngữ giàu hình tượng, giàu sức biểu cảm đồng 
thời rèn luyện khả năng tri giác đối tượng của trẻ.
- Giáo dục thái độ, cách ứng xử cho trẻ thông qua các bài học, dạy trẻ biết được 
đâu là việc thiện, việc ác, dạy trẻ biết thể hiện cảm xúc của bản thân.
 Thông qua hoạt động này giúp cho trẻ phát triển ngôn ngữ một cách tốt hơn, 
hay nói đúng ra là nhằm giúp cho trẻ hoàn chỉnh hơn về cách phát âm của trẻ. 
Bởi vì qua những bài thơ, những câu truyện có hình ảnh, nội dung đối thoại giữa 
các nhân vật trong truyện gây ấn tượng, bắt mắt với trẻ và phù hợp với chủ đề 
giảng dạy, thì việc sử dụng một số biện pháp phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho 
trẻ 5-6 tuổi, thông qua hoạt động làm quen với tác phẩm văn học cho linh hoạt, 
phù hợp với từng hoạt động để thu hút sự chú ý của trẻ cũng là điều mà mỗi giáo 
viên cần phải tìm tòi và học tập thêm. 
 Nói chung đối với trẻ lứa tuổi 5-6 tuổi thì trẻ đã phát âm tốt hơn, rõ hơn, ít ê 
a, ậm ừ, trẻ đã xác định được các âm vị có cấu âm đơn giản, và các âm vị có cấu 
 4/27 Sáng kiến kinh nghiệm 
 Lớp tôi ở tại khu trung tâm A là lớp có cơ sở vật chất tương đối đầy đủ theo 
Thông tư 02/2013/TT-BGD&ĐT, bàn ghế đúng quy cách. Có tivi, đầu đĩa, máy 
tính, máy chiếu, ...
 Bản thân tôi là giáo viên cũng đã nhiều năm dạy ở lớp mẫu giáo lớn.
 Ban giám hiệu luôn quan tâm đầu tư về chuyên môn, bồi dưỡng phương 
pháp, đổi mới hình thức tổ chức hoạt động giáo dục mầm non, tạo mọi điều kiện 
giúp tôi thực hiện tốt chương trình giáo dục mầm non mới.
 Mỗi giáo viên đều có kế hoạch giảng dạy các môn học và các hoạt động rất 
cụ thể ngay từ đầu năm học.
 Giáo viên trong lớp đoàn kết biết cùng nhau đưa ra các biện pháp giáo dục 
tốt nhất sao cho phù hợp với khả năng nhận thức của trẻ.
 Một số phụ huynh nhiệt tình chia sẻ với giáo viên ở lớp về tình hình của trẻ 
ở nhà và luôn quan tâm đến trẻ, thường xuyên dành thời gian trao đổi với cô 
giáo để cùng chăm sóc và giáo dục trẻ.
 Bản thân tôi là một giáo viên tâm huyết với nghề, có lòng yêu thương trẻ, 
tận tình với công việc. Luôn luôn có ý thức phấn đấu vươn lên, thường xuyên 
tìm tòi, nghiên cứu tài liệu, thông tin trên mạng có liên quan đến việc chăm sóc 
và giáo dục trẻ để áp dụng vào việc chăm sóc giáo dục trẻ hằng ngày nhất là việc 
giúp trẻ phát triển ngôn ngữ mạch lạc, mạnh dạn, tự tin trong giao tiếp với cô 
giáo, bạn bè và người lớn tuổi hơn.
b. Khó khăn: 
 Cơ sở vật chất, được nhà trường quan tâm đáp ứng nhu cầu đồ dùng đồ chơi 
tương đối đầy đủ. Tuy nhiên các phòng học còn trưa được trang bị máy tính, 
máy chiếu đầy đủ. 
 Các bộ tranh thơ, truyện còn chưa có nhiều, ít hình ảnh đẹp, sinh động để trẻ 
quan sát mà chủ yếu là đồ dùng của trẻ là do chúng tôi tự tạo, tự sưu tầm là 
chính. 
 35% số trẻ trong lớp phát âm còn ngọng.
 Một số trẻ còn nhút nhát, không tự tin khi tham gia vào trò chuyện, một số trẻ 
lại quá hiếu động nên khi trò chuyện chưa chú ý vào sự hướng dẫn của cô, kỹ 
năng giao tiếp còn nhiều hạn chế.
 Sự quan tâm của gia đình dành cho các cháu là không đồng đều, 80% phụ 
huynh của các cháu còn làm nông nghiệp. Vậy nên đa số phụ huynh bận công 
việc không trò chuyện với trẻ và nghe trẻ nói, hoặc có những trẻ lại được đáp 
ứng quá đầy đủ về nhu cầu trẻ cần. Ví dụ: trẻ chỉ cần nhìn vào đồ dùng nào đó là 
được đáp ứng ngay mà không cần dùng lời để yêu cầu hoặc xin phép, đây cũng 
 6/27 Sáng kiến kinh nghiệm 
 3. Phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua các bài đồng dao, ca dao.
 4. Phát triển ngôn ngữ thông qua việc dạy trẻ đọc thơ diễn cảm. 
 5. Tuyên truyền và kết hợp với phụ huynh trong việc phát triển ngôn ngữ 
 cho trẻ.
4. Mô tả, phân tích các biện pháp:
4.1 Biện pháp 1: Tạo môi trường hoạt động cho trẻ làm quen tác phẩm văn 
học.
 Để giúp trẻ có khả năng phát triển ngôn ngữ một cách tốt nhất thì việc tạo cơ 
hội cho trẻ làm quen với các tác phẩm văn học phải thường xuyên. Ngay từ đầu 
năm học tôi đã chú ý xây dựng “ Góc văn học và chữ viết” ở đây trẻ được xem 
tranh truyện, tạp trí, hoạ báo, các hình ảnh của các nhân vật trong chuyện mà trẻ 
yêu thích, bên cạnh đó trẻ còn được làm quen với môi trường chữ cái thông qua 
các trò chơi học tập như: tìm chữ, đồ chữ, ghép chữ .. Khi xây dựng “ Góc 
văn học và chữ viết “ này thì mục đích chính của tôi là từ này tôi muốn giới 
thiệu thêm thật nhiều các tác phẩm văn học trong chương và ngoài chương trình 
giáo dục để giới thiệu đến trẻ, bởi trong tiết học thì việc cho trẻ được tiếp xúc 
với các tác phẩm văn học cũng có nhưng chưa đáp ứng đủ nhu cầu ham học hỏi 
của trẻ ở lứa tuổi này.
 Qua “Góc văn học và chữ viết” tôi tổ chức các hoạt động đọc thơ, kể chuyện, 
cho trẻ tập đóng kịch để trẻ được giao lưu, học hỏi, được thể hiện ngôn ngữ của 
các nhân vật, từ trẻ có thể làm giàu vốn từ cho chính bản thân mình. Để gây 
được sự hứng thú cho trẻ khi tham gia vào các hoạt động đó, thì việc tạo không 
gian mang đậm tính văn học là rất cần thiết, ngay từ đầu năm học tôi đã vận 
động phụ huynh đóng góp tranh thơ, truyện tranh ngoài chương trình để kể cho 
trẻ nghe vào các hoạt động chiều và cho trẻ chơi trong các giờ hoạt động góc.
 Bản thân tôi luôn tìm tòi, sưu tầm sách truyện, các họa báo, tạp chí cũ, tìm tòi 
cách làm rối từ các nguyên liệu bỏ đi như vỏ chai, lõi cuộn chỉ, các mảnh vải 
vụn, giấy gói hoa,. làm rối tay để làm các nhân vật trong truyện phục vụ cho 
tiết học của mình thêm phong phú hơn. Và để tạo hứng thú cho trẻ khi tham gia 
học hoạt động văn học thì việc tạo môi trường với các nhân vật ngộ nghĩnh cho 
trẻ được làm quen là rất cần thiết. Tôi đã cho trẻ được trực tiếp làm những con 
rối tay hay vẽ những con vật ngộ nghĩnh minh hoạ cho những câu chuyện.
 8/27 Sáng kiến kinh nghiệm 
 Để thu hút trẻ tham gia vào các hoạt động kể chuyện, tập đóng kịch hay đọc 
thơ theo hình thức diễn rối ., tôi cũng có làm thêm 1 mô hình sân khấu, chỉ 
với 1 chiếc khung nhỏ, những mảnh vải để trang trí xung quanh chiếc khung và 
những hình vẽ sinh động, đáng yêu ngộ nghĩnh do cô trò cùng làm và dễ dàng 
trang trí, thay đổi sao cho phù hợp với từng cảnh trong câu chuyện hay bài thơ. 
 Hình ảnh sân khấu ở góc văn học
 Qua việc tạo môi trường cho trẻ làm quen với văn học như vậy tôi thấy trẻ rất 
hào hứng tham gia các hoạt động đọc thơ, kể chuyện, diễn rối . để từ đó ngôn 
ngữ của trẻ được phát triển một cách tự nhiên mà lại mang lại hiệu quả rất cao.
4.2. Biện pháp 2: Phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua việc cho trẻ kể lại 
chuyện và dạy trẻ tập đóng kịch. 
 Dạy trẻ kể lại chuyện là một trong những nội dung của hoạt động làm quen 
với các tác phẩm văn học. Việc dạy cho trẻ kể lại chuyện nhằm giúp cho trẻ phải 
có khả năng tư duy, óc quan sát và trí tưởng tượng tốt, từ đó giúp cho trẻ mạnh 
dạn, tự tin hơn và thông qua đó giúp cho trẻ phát triển ngôn ngữ một cách hiệu 
quả hơn.
 Để giúp trẻ kể lại và nhớ nội dung câu chuyện một cách tốt nhất, ngoài việc 
đọc kể cho trẻ nghe, tôi còn ứng dụng thêm công nghệ thông tin vào trong giảng 
dạy để mang lại kết quả tốt nhất.
 10/27