SKKN Một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng hoạt động khám phá cho trẻ mẫu giáo lớn 5-6 tuổi ở Trường Mầm non Thạch Đà A

 2
1. Lý do chọn đề tài
 Nhà giáo dục người Ý Maria Montessori từng nói: “Ẩn chứa trong mỗi đứa trẻ 
là vận mệnh của tương lai, trẻ nhỏ vừa là hy vọng, vừa là lời hứa hẹn của nhân loại. 
Vì vậy trẻ nhỏ chính là chiếc chìa khóa mở ra tương lai của chúng ta”. Trẻ em sau 
này sẽ thành người lớn và nếu được chăm sóc và giáo dục đúng cách sẽ trở thành 
người có ích cho xã hội, cho đất nước, nói rộng ra là toàn thế giới. Việc chăm sóc 
giáo dục trẻ không chỉ là trách nhiệm của một người, một gia đình mà là của toàn 
xã hội và cả dân tộc. Giáo dục mầm non là giai đoạn đầu của quá trình giáo dục, 
giáo viên mầm non có vị trí quan trọng trong việc đặt nền móng nhân cách của con 
người, làm tiền đề cho sự phát triển lâu dài sau này. Sự hiểu biết những đặc điểm 
phát triển nhận thức ở trẻ giúp giáo viên có phương pháp, biện pháp giáo dục phù 
hợp với nhận thức và khả năng của trẻ.
 Theo nhiều nghiên cứu về đặc điểm tâm sinh lý của trẻ lứa tuổi mầm non cho 
thấy: Ở giai đoạn này, tâm hồn trẻ ngây thơ, trong sáng giống như trang giấy trắng, 
trẻ nhìn thế giới xung qua “lăng kính chủ quan” của trẻ, tất cả đều mới lạ, xung 
quanh trẻ biết bao điều kì diệu, trẻ thích khám phá và rất tò mò, trẻ luôn đặt ra những 
câu hỏi “Tại sao ?”, “Sao không như thế này, sao không như thế kia” và khát khao 
muốn biết, muốn tìm hiểu khám phá thế giới xung quanh.
 Trong những năm gần đây bậc học mầm non tiến hành đổi mới chương trình 
giáo dục trẻ mầm non, trong đó đặc biệt coi trọng việc tổ chức các hoạt động “lấy 
trẻ làm trung tâm”, tổ chức các hoạt động khám phá phù hợp sự phát triển của trẻ, 
khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động khám phá một cách chủ động, tích cực, 
hồn nhiên, vui tươi đồng thời tạo điều kiện cho giáo viên phát huy khả năng sáng 
tạo trong việc lựa chọn và tổ chức các hoạt động khám phá cho trẻ một cách linh 
hoạt, thực hiện theo phương châm “Học mà chơi - Chơi mà học”, đáp ứng mục tiêu 
phát triển của trẻ một cách toàn diện về mọi mặt.
 Thông qua các hoạt động tìm hiểu khám phá, trẻ được tiếp xúc, trải nghiệm 
cảm xúc, tình cảm, kỹ năng, hành vi, tự lĩnh hội kiến thức về những điều xung 
quanh, làm thỏa mãm nhu cầu nhận thức, mở ra cho trẻ cánh cửa kiến thức rộng lớn 
hơn: Trẻ hiểu biết về đặc điểm, tính chất, các mối quan hệ, sự thay đổi và phát triển 
của chúng, trẻ học được các kĩ năng quan sát, phân nhóm, phân loại, đo lường, phán 
đoán, giải quyết vấn đề, đưa ra ý kiến của mình và đưa ra kết luận. Hoạt động khám 
phá là một trong những hoạt động trẻ rất yêu thích.
 Tại trường mầm non chúng tôi đã và đang tổ chức nhiều hoạt động khám phá 
nhằm phát triển nhận thức cho trẻ mẫu giáo. Tuy nhiên, nhiều giáo viên còn phụ 
thuộc nhiều vào các nội dung gợi ý trong chương trình, không mạnh dạn lựa chọn 
các nội dung mới. Phương pháp, hình thức tổ chức đôi khi chưa phát huy hết năng PHẦN II: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1. Cơ sở lý luận.
 Mục tiêu của giáo dục mầm non là giúp trẻ em phát triển về nhận thức, ngôn 
ngữ, thể chất, tình cảm, thẩm mỹ, hình thành những yếu tố đầu tiên của nhân cách. 
Giáo dục, rèn luyện trẻ mầm non phát triển toàn diện, hình thành cho trẻ những biểu 
tượng đúng về các sự vật hiện tượng, giúp cho trẻ có một vốn sống để hỗ trợ cho 
các lĩnh vực khác như ngôn ngữ, thẩm mỹ...
 Hoạt động khám phá góp phần làm giàu vốn từ cho trẻ, trẻ có kỹ năng giao 
tiếp, kỹ năng tự phục vụ, kỹ năng xã hội tốt.
 Dựa vào nhiệm vụ năm học của Bộ-Sở giáo dục và đào tạo, tôi nhận thấy hoạt 
động tìm hiểu khám phá có vai trò quan trọng trong việc giúp trẻ phát triển toàn 
diện. Để nâng cao chất lượng hoạt động tìm hiểu khám phá cho trẻ, giáo viên cần:
 - Nắm vững mục tiêu, phương pháp tổ chức hoạt động khám phá cho trẻ
 - Biết cách xây dựng môi trường phù hợp giúp trẻ có cơ hội hoạt động tích cực
 - Đổi mới, sáng tạo trong dạy và học. Mạnh dạn tổ chức các hoạt động khám phá 
ngoài chương trình gợi ý.
 Năm học 2023 - 2024, tôi được nhà trường giao cho phụ trách lớp mẫu giáo 
lớn 5-6 tuổi A1, tôi nhận thấy thực tế ở lớp tôi việc cung cấp kiến thức cho trẻ để 
trẻ lĩnh hội được rất trừu tượng và chưa sâu sắc. Trẻ tiếp thu còn chậm, chưa tích 
cực, chủ động tham gia các hoạt động khám phá, tìm tòi, việc gây hứng thú cho trẻ 
còn hạn chế. Đồ dùng đồ chơi cô chuẩn bị rất nhiều nhưng vẫn mang tính khô khan 
cứng nhắc, dập khuôn và có phần gò bó đối với trẻ, đôi khi còn áp đặt trẻ, điều này 
hạn chế tính tò mò, khao khát muốn tìm hiểu sự phong phú muôn màu muôn vẻ của 
sự vật và thế giới xung quanh ở trẻ.
 Trong những năm học vừa qua tôi đã cố gắng rất nhiều trong việc tổ chức các 
hoạt động khám phá, linh hoạt hơn cả về hình thức cũng như nội dung. Tuy nhiên, 
do sự hạn chế về khả năng nhận thức, kinh nghiệm quan sát nên hoạt động khám 
phá tôi tổ chức cho trẻ vẫn chưa đạt kết quả cao, chưa phát huy được tính tích cực 
của trẻ. Chính vì thế, tôi đã không ngừng tìm kiếm và học hỏi, học tập các phương 
pháp giáo dục tiên tiến để vận dụng và áp dụng vào các giờ học khám phá cho trẻ 
mầm non.
 Là một giáo viên trực tiếp chăm sóc và giáo dục trẻ, tôi luôn đặt ra mục tiêu 
cho mình là cần phải làm thế nào để nâng cao chất lượng trong hoạt động khám phá 
cho trẻ. Tôi nhận thấy việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm, khám phá rất quan 
trọng nhưng làm thế nào để hấp dẫn, tạo cho trẻ có sự yêu thích với hoạt động khám 
phá, tôi đã chọn đề tài “Một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng hoạt
 5
động khám phá cho trẻ mẫu giáo lớn 5-6 tuổỉ ở trường mầm non Thạch Đà A” 6
trẻ) chưa có nhiều thay đổi, nội dung chưa phong phú và đa dạng nên chưa kích 
thích khả năng tự tìm tòi và tự khám phá tìm kiếm kiến thức mới của trẻ.
 Nhận thức của trẻ chưa đồng đều, có trẻ nhanh nhẹn, có trẻ lại thờ ơ, chậm 
chạp, thụ động.
 Kinh nghiệm, kỹ năng và khả năng tập trung của trẻ còn yếu. Do vậy, trong 
quá trình tổ chức các hoạt động tìm hiểu khám phá chưa đạt kết quả cao.
 Đa số phụ huynh là công nhân, làm nghề xây dựng ở xa hay tính chất công 
việc chiếm nhiều thời gian nên chưa thật quan tâm đến việc dạy dỗ con cái mà giao 
phó hoàn toàn cho các cô giáo ở trường.
2.3. Khảo sát trẻ đầu năm
 Trước khi thực hiện, tôi đã khảo sát học sinh ở lớp tôi và nhận thấy khả năng 
của trẻ còn nhiều hạn chế tập trung chưa cao, khả năng nhận thức còn chưa được 
đầy đủ, kỹ năng còn yếu, các hoạt động tìm hiểu khám phá còn chưa được phong 
phú.
 Bảng điều tra, khảo sát đầu năm của trẻ khi chưa ứng dụng các biện pháp 
nâng cao chất lượng hoạt động khám phá cho trẻ 5-6 tuổi năm học 2023-2024. 
(Phiếu số 01-phần phụ lục)
 Với kết quả khảo sát trên, tôi nhận thấy việc nâng cao chất lượng hoạt động 
khám phá cho trẻ là cần thiết.
3. Các biện pháp đã tiến hành
3.1. Biện pháp 1: Nâng cao khả năng của giáo viên
 Giáo viên cần tìm hiểu nội dung kiến thức, thay đổi, sử dụng linh hoạt sáng 
tạo các phương pháp để giờ hoạt động được phong phú và đạt hiệu quả cao. Thường 
xuyên nghiên cứu, lựa chọn chủ đề khám phá; thiết kế, tổ chức các hoạt động phong 
phú, đa dạng, linh hoạt dựa trên kinh nghiệm của trẻ, có tính ứng dụng cao vào thực 
tiễn của trẻ.
 Năm học 2023 - 2024, nhà trường đã phân công tôi làm giáo viên chủ nhiệm 
lớp mẫu giáo lớn A1, ngay từ đầu năm học, tôi đã xây dựng kế hoạch hoạt động phù 
hợp cho trẻ lớp của mình. Đề xuất, ý kiến với Tổ chuyên môn phân công GV có 
nhiều kinh nghiệm, có trình độ chuyên môn vững vàng xây dựng những tiết chuyên 
đề mẫu về lĩnh vực phát triển nhận thức thông qua hoạt động khám phá, tổ chức các 
buổi sinh hoạt chuyên môn và tập huấn để giúp các giáo viên trong tổ có cơ hội 
được trao đổi nội dung, phương pháp của bài dạy, hướng dẫn soạn bài, xử lý các 
tình huống sư phạm.
 Giáo viên cần phải luôn luôn học hỏi đồng nghiệp, thông qua các tiết dạy 
chuyên đề do Sở GD&ĐT, Phòng GD&DT tổ chức từ đó về trường tổ chức chuyên 
đề ở trường. Tích cực tham gia các buổi thao giảng dự giờ của đồng nghiệp.. .từ đó 8
 Môi trường phải phong phú về động lực, có thể khơi dậy hứng thú hoạt động 
và mời gọi trẻ tự có trải nghiệm của riêng mình. Để trẻ phát triển giáo viên phải cho 
trẻ một môi trường cho phép trẻ phát triển. Trẻ cảm nhận tình yêu sâu sắc đối với 
môi trường xung quanh và đối với tất cả sự vật, trẻ sẽ phát hiện niềm vui và sự nhiệt 
tình trong hoạt động. Trẻ sẽ tình nguyện khám phá trong môi trường đẹp đẽ, đầy đủ 
đồ dùng kích thích sự tò mò.
 Một môi trường giáo dục tốt sẽ khuyến khích trẻ: Hợp tác -> Tự lực -> Tự 
trọng -> Sáng tạo -> Tự tin -> chia sẻ -> Năng động / linh hoạt.
 Giáo viên cũng là một phần của môi trường. Giáo viên cần hỗ trợ, khuyến 
khích hoạt động trải nghiệm của trẻ, tạo điều kiện cho trẻ học mà chơi - chơi mà 
học. Giáo viên phải điều chỉnh theo nhu cầu của trẻ nếu giáo viên không muốn cản 
trở trẻ và không muốn thay thế trẻ trong những hoạt động tự nhiên để phát triển. 
Không bao giờ giúp trẻ việc mà trẻ cảm thấy mình có thể thành công.
 Tạo góc khám phá hấp dẫn trẻ. Góc có không gian rộng, giá tủ vừa tầm trẻ, đồ 
dùng mở và đa dạng, có nhiều tranh quy trình hướng dẫn để trẻ có thể tự thực hiện 
mà không cần lúc nào cũng phải có giáo viên gần bên.
 Hãy tạo không gian sáng tạo và không gian cất giữ vật liệu gần nhau để trẻ 
có thể lấy vật liệu dễ dàng. Điều quan trọng nhất là trẻ phải biết được nơi cất giữ 
vật liệu chúng cần để hoàn thành nhiệm vụ. Khi bạn quan sát trẻ thực hiện thử thách, 
bạn có thể gợi ý và giúp trẻ sắp xếp các vật liệu theo hướng có lợi cho việc giải 
quyết vấn đề chứ không phải chỉ để trưng bày.
 Trẻ em cần rất nhiều vật liệu có thể sử dụng lâu dài và các bộ phận rời rạc để 
phục vụ cho quá trình chế tạo, điều chỉnh và hoàn thiện. Hãy sắp xếp và trưng bày 
các vật liệu một cách bắt mắt hấp dẫn để trẻ có thêm động lực sử dụng trí tưởng 
tượng của mình để sáng chế dựa trên những vật liệu đó.
 - Góc chơi phải hấp dẫn, thu hút trẻ chơi; Có tính kích thích, gợi mở, cuốn 
hút trẻ tò mò khám phá.
 - Nguyên học liệu sử dụng vật thật, vật tự nhiên và các phế liệu tái sử dụng 
đảm bảo an toàn.
 - Thiết kế gồm có 3 khu vực: Giá để nguyên vật liệu, học liệu; nơi trẻ chế 
tạo và trải nghiệm tạo ra sản phẩm; nơi trưng bày sản phẩm.
 - Trẻ phải được hợp tác, tương tác, được thảo luận với nhau, được lựa chọn 
các đồ chơi khác nhau.
 - Góc chơi sắp xếp khoa học, dễ quản lý, bảo quản và thuận tiện vệ sinh. Cần 
sắp xếp góc chơi theo góc nhìn của trẻ (độ cao vừa phải để trẻ dễ thao tác với đồ 10 thông tin kế hoạch giáo dục cũng như 
chăm sóc trẻ ra bảng tuyên truyền cho phụ huynh nắm được để cùng cô và nhà 
trường rèn dạy thêm cho các bé ở nhà.
 Từ đó, tôi đã nhận được rất nhiều phản hồi tích cực, sự đồng thuận, phối hợp 
và ủng hộ từ phía phụ huynh để các con có môi trường học tập, phát triển tốt nhất.
 (Hình ảnh 3: Phụ huynh nhất trí cùng lớp tham gia các hoạt động - phần 
minh chứng)
 Bên cạnh đó, tôi thường xuyên trao đổi để nắm được hoàn cảnh gia đình, nghề 
nghiệp của bố mẹ trẻ. Từ đó, vận động phụ huynh chung tay góp sức đúng người 
đúng việc. Ví dụ như: bố cháu Khánh Ngân có xưởng đồ gỗ giúp lớp làm một số kệ 
để đồ dùng và đóng các kệ trang trí ở các góc. Mẹ cháu Bảo Minh làm văn thư , 
giúp in màu, phô tô các tranh ảnh, tranh quy trình hướng dẫn, bài tập cho trẻ. Bà 
bạn Kim Ngân có cửa hàng tạp hóa và bán nước ủng hộ lớp các vỏ chai nhựa để 
phục vụ cho các hoạt động trải nghiệm, thiết kế, thí nghiệm ...
 Khi khám phá về chuyển động của không khí trong hoạt động làm tên lửa bóng 
bay, mẹ cháu Minh làm hãng sữa ủng hộ các túi bóng. Bố mẹ cháu Thanh Vy có 
hiệu làm bánh ngọt ủng hộ muối Bakingsoda và màu thực phẩm. Mẹ cháu Minh An 
là thợ may, may giúp tạp dề cho các con sử dụng trong 1 số hoạt động tránh dây 
bẩn ra quần áo của trẻ............
 Được Ban giám hiệu phân công, tôi cùng đồng nghiệp, lên danh sách đồ dùng 
các lớp cần. Tham mưu, đề xuất Ban giám hiệu mua bổ sung cho các lớp đồ dùng, 
đồ chơi khoa học để tạo điều kiện cho các cô khi tổ chức hoạt động khám phá cho 
trẻ nói riêng và các hoạt động khác nói chung tạo sự hứng thú cho trẻ.
 Ngoài ra, tôi cũng thường xuyên tận dụng, tự tạo các đồ dùng bổ sung vào các 
góc để tạo môi trường kích thích sự tò mò và khao khát khám phát cho trẻ.
3.4. Biện pháp 4: Đưa ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động
 Việc ứng dụng của công nghệ thông tin vào hoạt động khám phá đã tạo ra một 
biến đổi về “chất” trong hiệu quả giảng dạy của ngành giáo dục mầm non, tạo ra 
một môi trường giáo dục mang tính tương tác cao giữa giáo viên và trẻ, giúp trẻ 
hứng thú tham gia vào các hoạt động một cách tích cực và có hiệu quả.
 Giáo viên cần trang bị thêm kiến thức thực hành và ứng dụng công nghệ thông 
tin trong giảng dạy để đáp ứng với yêu cầu ngày càng cao của ngành. Ứng dụng 
khéo léo công nghệ vào hoạt động, không lạm dụng công nghệ thông tin đưa quá 
nhiều hiệu ứng, tranh ảnh.không đúng lúc tránh gây mất tập trung và mất thời gian, 
dẫn đến giờ hoạt động không đạt hiệu quả.
 Xác định được vai trò của việc ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy, 
trong những năm qua tôi đã chủ động từng bước: Từ học hỏi đồng nghiệp, tham gia 
học các lớp đào tạo về Power point, Photoshop, Flash, Canva, AI bồi dưỡng