SKKN Một số biện pháp giúp trẻ 5-6 tuổi tích cực tham gia hoạt động văn học

 PHẦN THỨ NHẤT: ĐẶT VẤN ĐỀ
 Tên đề tài: Một số biện pháp giúp trẻ 5 - 6 tuổi tích cực tham gia hoạt động 
 văn học
1. Lý do chọn đề tài
 Ngay từ những năm tháng đầu tiên của cuộc đời, trẻ em như một trang 
giấy trắng, gia đình và xã hội bắt đầu vẽ lên những nét bút đầu tiên cho tương lai 
của trẻ. Để trẻ có một tương lai tươi sáng, một nhân cách toàn diện, trẻ cần được 
phát triển đầy đủ các lĩnh vực ngôn ngữ, nhận thức, thẩm mỹ, thể chất, tình cảm 
xã hội và các kĩ năng sống cần thiết cho trẻ. Ngày nay trong công tác chăm sóc 
giáo dục trẻ, chúng ta càng thấy rõ vai trò đó đối với việc giáo dục, phát triển 
toàn vẹn nhân cách trẻ. 
 Điều đó có nghĩa là giúp trẻ tích cực tham gia vào các hoạt động là một 
điều hết sức cần thiết. Với vị trí là một giáo viên mầm non, đang và sẽ làm 
những gì để có thể tổ chức các hoạt động nói chung và hoạt động văn học nói 
riêng một cách hiệu quả? Phải làm sao để trẻ lĩnh hội được kiến thức một cách 
đơn giản nhưng phát huy tính tích cực chủ động của trẻ một cách tối đa? Chúng 
ta sẽ làm gì để tạo điều kiện cho trẻ được hoạt động? Và bằng cách nào để có thể 
giúp trẻ đạt được mục tiêu giáo dục đã đề ra? Đó quả là những câu hỏi khó, 
những băn khoăn mà chúng ta cần đi tìm lời giải đáp. 
 Như chúng ta đã biết quan điểm giáo dục hiện nay là “Giáo dục lấy trẻ 
làm trung tâm”. Nếu vận dụng một cách linh hoạt quan điểm này ta sẽ phát huy 
được tính tích cực và chủ động sáng tạo của trẻ. Trong tất cả các hoạt động của 
các lĩnh vực phát triển trong trường mầm non, tôi nhận thấy là lĩnh vực phát 
triển ngôn ngữ nói chung và hoạt động văn học nói riêng là lĩnh vực mà trẻ có 
thể thể hiện trí tưởng tượng, tư duy sáng tạo và đặc biệt trẻ có thể bộc lộ cảm 
xúc một cách chân thật, tự nhiên nhất, khơi gợi và bồi dưỡng tâm hồn của trẻ 
nhiều nhất. Hơn nữa chúng ta có thể nhận thấy rằng đến tuổi mẫu giáo lớn thì trẻ 
đã đạt tới khả năng ngôn ngữ cao và sự tập trung nhất định. 
 Tuy nhiên, thực tế tôi thấy khá nhiều bất cập trong việc tổ chức các hoạt 
động văn học cho trẻ. Là một giáo viên tôi đã đặt ra cho mình những câu hỏi 
như: Thông qua hoạt động học văn học, trẻ cảm nhận được điều gì? được nói 
những gì? được thể hiện cảm xúc như thế nào? được làm ra sao? Trẻ được chủ 
động bày tỏ vốn hiểu biết của mình hay là do cô áp đặt? Trẻ được tự mình thu 
lượm những kiến thức, chuẩn mực trong cuộc sống hay trẻ phải cố ghi nhớ tất cả 
những gì mà cô giáo truyền tải? Vậy thì đó là hoạt động học của trẻ? hay là của 
cô? Chỉ xoay quanh những câu hỏi đó thôi đã khiến tôi tự suy ngẫm và tìm lời 
giải đáp cho các câu hỏi của chính mình. Tôi hiểu, những hiệu quả giáo dục mà 
mình đã làm được thì không đáng kể, còn những tồn tại, hạn chế thì mình vướng 
phải khá nhiều. Điều đó đã thôi thúc tôi lựa chọn đề tài “Một số biện pháp giúp 
trẻ 5 - 6 tuổi tích cực tham gia hoạt động văn học” làm đề tài nghiên cứu và 
thực nghiệm trong năm học 2020 – 2021. 
2. Mục đích nghiên cứu
 Giúp trẻ trải nghiệm để tích luỹ vốn kinh nghiệm, nó tác động trực tiếp 
đến việc trẻ lĩnh hội kiến thức, kỹ năng sống, giúp trẻ phát triển kỹ năng giao 
tiếp, kết nối tốt, giúp các bé tự tin hơn. 3/15
PHẦN THỨ HAI: NHỮNG BIỆN PHÁP ĐỔI MỚI ĐỂ GIẢI QUYẾT VẤN 
 ĐỀ
1. Tên đề tài
 Một số biện pháp giúp trẻ 5 – 6 tuổi tích cực tham gia hoạt động văn học
2. Cơ sở lý luận
 Hoạt động làm quen văn học là một trong những hoạt động rất quan trọng 
đói với trẻ mầm non. Nó cung cấp cho trẻ vốn từ, những hiểu biết về cuộc sống, 
những bài học thực tiễn bổ ích thông qua các tác phẩm thơ, truyện. Thực hiện tốt 
hoạt động này góp phần giúp trẻ phát triển khả năng ngôn ngữ, mạnh dạn, tự tin 
phát biểu ý kiến. Đồng thời giúp trẻ có những kĩ năng cần thiết như kĩ năng quan 
sát, lắng nghe, sự tuy duy, sáng tạo. Đó đều là những kĩ năng cần thiết cho sự 
phát triển nhân cách của trẻ.
 Trẻ em mầm non là lưa tuổi vô cùng hồn nhiên và ngây thơ, trong sáng. 
Trẻ thích tưởng tượng, thích những không gian cổ tích, thích được hóa thân 
thành những nhân vật cổ tích. Hoạt động làm quen văn học giúp trẻ được thể 
hiện, được hòa nhập vào môi trường cổ tích. Qua đó, giúp trẻ hiểu thêm về các 
tính cách của nhân vật, từ đó rút ra được các bài học kinh nghiệm cho mình, 
giúp trẻ hoàn thiện nhân cách của bản thân và phát triển nhân cách theo hướng 
tích cực nhật.
 Hoạt động làm quen văn học giúp trẻ được trải nghiệm cuộc sống theo 
một cách nhẹ nhàng, vừa học, vừa chơi, dễ dàng thấm nhuần và tạo được sự hấp 
dẫn cho trẻ qua các đồ dùng như rối, sa bàn, ... Trẻ luôn luôn hứng thú với 
những đồ dùng, đồ chơi sáng tạo, mới mẻ. Hiểu được tầm quan trọng của hoạt 
động làm quen văn học và những nhu cầu cần thiết của trẻ mà một giáo viên 
mầm non như tôi cần phải tạo điều kiện cho trẻ tiếp cận và được hoạt động với 
văn học trong môi trường tốt nhất để thảo mãn những nhu cầu của trẻ. Nhận 
thấy được tầm quan trọng đó, tôi đã mạnh dạn đưa ra “Một số biện pháp giúp trẻ 
5 - 6 tuổi tích cực hoạt động văn học”. Với mong muốn rằng các con sẽ hứng 
thú, tích cực và phát triển được những kĩ năng cần thiết cho bản thân.
3. Khảo sát thực trạng
 Năm học 2020 - 2021 tôi được phân công dạy lớp 5 - 6 tuổi. Trong quá 
trình thực hiện giảng dạy đặc biệt đối với việc cho trẻ làm quen với văn học tôi 
cũng gặp phải một số thuận lợi và khó khăn sau: 
 a. Thuận lợi:
 - Về cơ sở vật chất:
 + Nhà trường trang bị đầy đủ đồ dùng, đồ chơi nhất là các đồ dùng phục 
vụ lĩnh vực phát triển ngôn ngữ và hoạt động văn học: rất nhiều thơ, truyện, các 
nhân vật rối, băng đĩa truyện
 + Ban giám hiệu nhà trường và các cấp lãnh đạo tạo mọi điều kiện để học 
tập, bồi dưỡng chuyên môn đặc biệt là kiến thức về hoạt động văn học cho trẻ 
thông qua các buổi sinh hoạt chuyên môn, chuyên đề, các buổi dự giờ học hỏi 
lẫn nhau từ chị em đồng nghiệp. 
 - Về giáo viên:
 + Bản thân tôi có năng khiếu đọc, kể chuyện diễn cảm. 5/15
điều ấy thì tôi đã tự bồi dưỡng, tìm hiểu, nâng cao trình độ nghiệp vụ theo đổi mới 
của ngành. 
 Tự trang bị cho mình những kiến thức cơ bản bằng việc: Nghiên cứu kỹ 
các văn bản hướng dẫn chỉ đạo của ngành và nhà trường, sưu tầm những tài liệu 
liên quan đến ngành học mầm non, những phương pháp hình thức mới, đặc biệt 
là lĩnh vực ngôn ngữ và hoạt động văn học như: chiếu bóng, nhạc kịch, kể 
chuyện sáng tạo
 Để tạo thêm sự mới lạ và hứng thú cho trẻ, tôi đã tham khảo thêm một số 
tác phẩm văn học của nước ngoài, tôi ưu tiên chọn những tác phẩm có nội dung 
gần gũi, ngôn từ ngắn gọn, dễ hiểu, hình ảnh sinh động và phù hợp với lứa tuổi 
của trẻ. Qua đó, vừa tạo thêm hứng thú cho trẻ, vừa giúp trẻ phát triển thêm các 
kỹ năng chọn lọc, các kỹ năng sống cần thiết trong cuộc sống. 
 (Minh chứng 2: hình ảnh truyện thơ sưu tầm từ nước ngoài)
 Ngoài ra, tôi còn tự bồi dưỡng thêm kiến thức cho bản thân qua việc tiếp thu 
một số chuyên đề mẫu do nhà trường và các tổ chuyên môn xây dựng, thông qua hội 
thi giáo viên giỏi cấp trường, hay tham gia dự giờ chéo của đồng nghiệp về các hoạt 
động văn học, từ đó tôi đã mở rộng thêm vốn kinh nghiệm cho mình khi tổ chức các 
hoạt động văn học cho trẻ như sau:
 Hoạt động văn học có vai trò quan trọng và cần thiết trong cuộc sống 
hằng ngày của trẻ. Trẻ mầm non rất thích nghe kể chuyện, đọc thơ! Đó là một 
thực tế. Với sự phát triển của xã hội và ngành giáo dục hiện nay, cùng với tâm 
huyết của những nhà văn chuyên và không chuyên, chúng ta đã có được một kho 
tàng khá là phong phú các câu chuyện, bài thơ có thể vận dụng được trong việc 
giáo dục trẻ. Nên chúng ta càng có điều kiện hơn trong việc lựa chọn những câu 
chuyện, bài thơ, mới hấp dẫn nhưng lại phù hợp với nội dung mình định giáo 
dục trẻ. Có những tác phẩm văn học hay, hấp dẫn chẳng hạn như những tác 
phẩm giúp trẻ cảm nhận được nỗi vất vả, khó nhọc của người nông dân để làm 
ra hạt thóc, hạt gạo (bài thơ: Hạt gạo làng ta), quá trình sản xuất ra đồ dùng đồ 
chơi (bài thơ: Cái bát xinh xinh), truyền thống chống giặc ngoại xâm anh hùng 
(Truyện: Ông Gióng, Chú giải phóng quân). Những phong tục tập quán cổ 
truyền tốt đẹp (Truyện: Sự tích bánh chưng bánh dày, Cây đào)
 Để làm mới kế hoạch hoạt động học văn học, bản thân tôi luôn muốn 
mang đến cho trẻ một luồng gió lạ bằng cách lựa chọn những tác phẩm văn học 
mang tính giáo dục cao, tình tiết đơn giản, lời thoại phong phú, nhiều từ tượng 
thanh, tượng hình nội dung dễ hiểu, dễ nhớ giúp trẻ yêu thích hoạt động. Trẻ 
thực sự được thả hồn được vui, hứng thú, cảm xúc khi trải nghiệm các tác phẩm 
mà cô lựa chọn phù hợp với trẻ và từng chủ đề sự kiện cụ thể.
 5.2. Biện pháp 2: Giúp trẻ tích cực hoạt động văn học thông qua hướng 
dẫn trẻ đọc sách, truyện và kể chuyện sáng tạo
 Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng những trẻ được đọc sách từ nhỏ sẽ có xu 
hướng cảm nhận tốt về sự thay đổi của âm thanh, điều này tác động tích cực đến 
khả năng ngôn ngữ của trẻ, giúp trẻ làm giàu vốn từ, đặc biệt là khi trẻ được 
tham gia vào việc trả lời câu hỏi và thảo luận về nội dụng của sách. Và những 
tác động của sách trong việc phát triển toàn diện của trẻ sẽ đến thật tự nhiên, trẻ 
càng được nghe, được đọc nhiều thì vốn từ, suy nghĩ của trẻ ngày càng được mở 7/15
sách, hào hứng khi đến giờ đọc sách và rất chú ý lắng nghe cô đọc, hào hứng 
bàn luận sôi nổi về những câu truyện, bài thơ, hình ảnh trong sách và qua đó trẻ 
lớp tôi đã có vốn từ được mở rộng hơn, diễn đạt mạch lạc hơn, và tự tin hơn 
trong giao tiếp hằng ngày với mọi người xung quanh. Và điều đó góp phần 
không nhỏ trong việc giúp trẻ hoạt động văn học một cách tích cực. 
 (Minh chứng 5: hình ảnh trẻ say mê với sách, truyện tại góc sách truyện)
 * Giúp trẻ tích cực hoạt động văn học, thông qua hình thức kể chuyện 
sáng tạo. 
 Tôi nhận thấy rằng, đối với lứa tuổi mầm non và đặc biệt là trẻ lớp tôi rất 
nhảy cảm và bị hấp dẫn, thu hút bởi ngôn từ, âm điệu và hình tượng của các bài 
hát, bài thơ, những câu chuyện cổ tích cũng như những câu chuyện mới. Đặc 
biệt qua hoạt động kể chuyện sáng tạo sẽ giúp trẻ phát triển tư duy, óc tưởng 
tượng bay bổng, phát triển khả năng mạnh dạn, tự tin vào chính bản thân mình
 Qua những hoạt động kể chuyện sáng tạo đó tôi nhận thấy rằng muốn một 
giờ kể chuyện sáng tạo đạt hiệu quả cao giáo viên cần phải hiểu thế nào là kể 
chuyện sáng tạo? Kể chuyện sáng tạo gồm những hoạt động, hình thức nào?
 Với hoạt động kể chuyện sáng tạo là hoạt động mà trẻ đưa ra những ý 
kiến sáng tạo của cá nhân mình về một câu chuyện hay hình ảnh đã có, trẻ kể 
sáng tạo một câu chuyện mới dựa trên một gợi ý hoặc một đề tài cho trước, hoặc 
trẻ kể sáng tạo ra một câu chuyện mới dựa trên những kinh nghiệm, khả năng 
của trẻ và qua các hoạt động đó giúp trẻ phát triển khả năng ngôn ngữ, khả năng 
tư duy sáng tạo và trên hết là làm giàu tâm hồn và hình thành các hành vi văn 
hoá cho trẻ. 
 Theo kinh nghiệm của bản thân tôi thì tôi chia hoạt động kể chuyện sáng 
tạo thành các hình thức khác nhau như sau:
 a) Kể chuyện sáng tạo dựa trên một câu chuyện đã có:
 Đặt tên cho câu chuyện vừa được nghe: Đối với hình thức này tôi thường 
kể cho các con nghe câu chuyện từ 2 đến 3 lần sau đó đàm thoại về các tình tiết 
trong câu chuyện. Sau đó, tôi cho các con đặt tên cho câu chuyện, với những cái 
tên khác nhau tôi luôn hỏi trẻ: "Tại sao lại đặt như vậy?”. Tất cả các ý kiến mà trẻ 
đưa ra đều được tôi ghi lại vào bảng điều đó giúp trẻ cảm nhận được ý kiến của 
mình được cô giáo trân trọng và ghi nhận. Với việc ghi lại như vậy cũng là một 
cách để trẻ làm quen với chữ viết. Cuối cùng tôi sẽ đọc tất cả tên câu chuyện mà 
trẻ tự đặt lên cho trẻ nghe, nếu là câu truyện mới do cô sáng tạo ra thì tôi và trẻ sẽ 
chọn một cái tên phù hợp nhất với nội dung câu truyện để đặt. 
 Nghĩ kết cho câu chuyện: Tôi nhận thấy việc lựa chọn truyện vô cùng 
quan trọng bởi vì không phải câu chuyện nào đưa vào hoạt động này cũng đạt 
hiệu quả cao. Với những câu chuyện quá dài và có tình tiết quá phức tạp, nội 
dung chưa thực sự rõ ràng và không gần gũi với trẻ, không đúng với lứa tuổi khi 
đưa vào sẽ khiến trẻ bị phân tán, không nhớ hết được các trình tự vừa diễn ra 
trước đó nên sẽ hạn chế sự sáng tạo khi trẻ nghĩ cái kết cho câu chuyện. Chính 
vì thế những câu chuyện dành cho hoạt động này cần ngắn gọn, có nội dung, 
tình tiết rõ ràng, dễ hiểu, gần gũi với trẻ để trẻ dễ nắm bắt. 
 Ví dụ: Kể chuyện sáng tạo dựa trên một câu chuyện đã có “Cáo, Thỏ và Gà 
trống”