SKKN Một số biện pháp dạy trẻ 5-6 tuổi kể sáng tạo chuyện cổ tích tại Trường Mầm non Đoàn Kết

 2. Đối tượng: "Một số biện pháp dạy trẻ 5-6 tuổi kể sáng tạo chuyện cổ tích
 III. Mục đích nghiên cứu.
 Nhằm khơi gợi ở trẻ những hình ảnh, những thông điệp của những tác phẩm văn học cổ 
tích. Qua đó tạo cho trẻ: Biết cách giải quyết vấn đề, thậm chí cả cách vượt lên những khó 
khăn, luôn hướng tới cái thiện, gạt bỏ những cái ác, giúp trẻ khám phá và trải nghiệm. Qua việc 
dạy trẻ kể sáng tạo chuyện cổ tích nhằm giúp trẻ cảm nhận và ứng xử: Ai là người tốt? Ai là 
người xấu? Biết trân trọng và yêu quý mọi người, đặc biệt là những người nghèo khổ, hèn yếu 
nhưng thật thà, nhân hậu và luôn vươn lên trong cuộc sống...
 Vận dụng những phương pháp và biện pháp để dạy trẻ kể sáng tạo chuyện cổ tích đối 
với trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi.
 Nhằm nâng cao chất lượng ngôn ngữ kể, cách sáng tạo trong diễn đạt chuyện cổ tích 
bằng nhiều hình thức khác nhau cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi. Trẻ có những cảm nhận, khái niệm 
ban đầu về truyện cổ tích.
 Giúp trẻ tự tin lựa chọn kể sáng tạo những câu chuyện cổ tích bằng chính ngôn ngữ của 
mình, trẻ biết sáng tạo qua mỗi lần kể và yêu thích chuyện cổ tích với những giá trị nhân văn 
của nó. Góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy cho giáo viên đặc biệt là khả năng thể hiện 
các tác phẩm văn học.
 IV. Điểm mới trong kết quả nghiên cứu.
 Đây là sáng kiến kinh nghiệm được thực hiện và áp dụng lần đầu.
 Bằng một số biện pháp dạy trẻ 5 - 6 tuổi kể sáng tạo chuyện cổ tích như: Sưu tầm, bổ 
sung đồ dùng dạy học, tạo môi trường hoạt động và định hướng cho trẻ; Triển khai hiệu quả 
phương pháp đàm thoại và trực quan; Sử dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy; Dạy trẻ 
thể hiện nhân vật trong chuyện cổ tích; Phối hợp với phụ huynh để tạo môi trường cho trẻ tích 
cực kể sáng tạo chuyện cổ tích. Từ đó giúp trẻ biết kể sáng tạo những chuyện cổ tích bằng 
chính ngôn ngữ của riêng mình, trẻ biết lựa chọn những hình ảnh, hành động đời thường để 
sáng tạo thêm cho nội dung chuyện cổ tích thêm phong phú có thể thêm hoặc bớt chi tiết tuỳ 
theo khả năng và ý thích của trẻ.
 2 1.4. Đặc điểm tâm sinh lý của trẻ 5 - 6 tuổi.
 Ở lứa tuổi mẫu giáo lớn, tư duy trực quan hình tượng phát triển mạnh đó là điều kiện 
thuận lợi nhất để giúp trẻ cảm thụ tốt những hình tượng nghệ thuật được xây dựng trong các 
tác phẩm văn học . Những câu chuyện với những tình tiết ly kỳ, hấp dẫn, những nhân vật với 
đầy đủ những tính cách khác nhau đã có sức hấp dẫn, lôi cuốn trẻ làm trẻ say mê, hứng thú. 
Qua việc cảm thụ các tác phẩm văn học vốn biểu tượng của trẻ mẫu giáo có thêm nhiều, lòng 
ham hiểu biết và nhận thức tăng lên rõ rệt. Vì vậy đề ra một số biện pháp dạy trẻ kể sáng tạo 
chuyện cổ tích xuất phát từ vấn đề này.
 Ở trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi là thời kỳ trẻ có khả năng nắm vững và lĩnh hội 2 hình thức cơ 
bản của ngôn ngữ đó là ngôn ngữ nói và ngôn ngữ bên trong việc nắm ngôn ngữ trong thực 
hành và thông hiểu được nhiều điều người lớn nói. Đây là một đặc điểm vô cùng thuận lợi để 
đưa trẻ nghe kể chuyện, trẻ lĩnh hội được ngôn ngữ trong câu chuyện. Từ đó trẻ có thể kể lại 
truyện bằng ngôn ngữ của mình.
 Chú ý của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi chủ yếu là chú ý không chủ định. Trẻ thường chú ý đến 
một đối tượng khi đối tượng gây kích thích mạnh hoặc gây những ấn tượng, xúc cảm mới lạ 
nhất là tạo cho trẻ một sự hứng thú. Vì vậy tổ chức dạy trẻ kể sáng tạo chuyện cổ tích phải căn 
cứ vào đặc điểm này.
 Trẻ mẫu giáo rất giàu xúc cảm- tình cảm, mọi họat động và tư duy của trẻ đều chi phối 
bởi tình cảm.Trẻ mẫu giáo luôn có nhu cầu đòi hỏi mọi người xung quanh thể hiện tình cảm 
tốt đẹp đối với trẻ. Ngược lại trẻ cũng muốn thể hiện tình cảm tốt đẹp của mình với mọi người 
xung quanh. Trẻ rất xúc cảm với những cái mới của những sự vật- hiện tượng xung quanh trẻ, 
nhất là đối với những nhân vật trong truyện. Trẻ rất yêu thương anh nông dân hiền lành thật 
thà trong câu chuyện “ Cây tre trăm đốt”... Trẻ còn có tình cảm tốt đẹp và chân thành đối với 
các sự vật hiện tượng mà trẻ tiếp xúc hàng ngày.
 Ngôn ngữ văn học nhất là những câu chuyện gần gũi trẻ, nó có một sức mạnh lôi cuốn 
trẻ ghê gớm tạo cho trẻ những cảm xúc mãnh liệt trước những nhân vật trong truyện. Đây là 
thời điểm thuận lợi để giáo dục thẩm mỹ và tình cảm đạo đức cho trẻ. Sự phát triển mạnh những 
xúc cảm thẩm mỹ kết hợp với sự ghi nhớ máy móc vốn có khiến cho đứa trẻ ở lứa tuổi này rất 
 4 dẫn cho trẻ kể chuyện sáng tạo; Luôn nhận được sự tín nhiệm và tin cậy tham gia giáo dục của 
phụ huynh, được trẻ tin yêu, được đồng nghiệp gần gũi, chia sẻ.
 Đa số trẻ có đồng độ tuổi, là con cán bộ công chức nhà nước nên có nhiều cơ hội, nhiều 
điều kiện được tiếp xúc với thế giới xung quanh, vì vậy ngôn ngữ nói của trẻ phát triển tốt.
 2. Khó khăn.
 Tuy nhiên bên cạnh những điểm mạnh trên, để dạy trẻ kể sáng tạo chuyện cổ tích thì 
còn một số khó khăn sau:
 Đồ dùng trực quan dành cho nội dung kể truyện cổ tích còn ít chưa đa dạng phong phú. 
Đặc biệt là đồ đùng cho trẻ hoạt động còn rất ít, do chưa có kế hoạch bổ sung đồ dùng dành 
cho kể chuyện theo từng chủ đề, việc sưu tầm đồ dùng còn thiếu yếu tố thẩm mỹ, chưa vận 
động phụ huynh đóng góp tranh truyện bổ sung vào góc văn học.
 Tính sáng tạo, khả năng diễn đạt, triển khai và phán đoán trước mọi diễn biến trong kể 
chuyện của trẻ còn hạn chế do từ trước đến nay việc cho trẻ làm quen với các tác phẩm văn 
học chỉ dừng ở việc cho trẻ nhớ tên chuyện, hiểu nội dung truyện và thuộc truyện.
 Khả năng sử dụng máy tính, soạn giảng trình chiếu để gây hứng thú cho trẻ trong tiết 
kể chuyện, cũng như việc sưu tầm những video, những tranh ảnh trên mạng của giáo viên còn 
hạn chế.
 Một số bậc phụ huynh do bận rộn công việc, thiếu kinh nghiệm và khả năng hỗ trợ giáo 
dục trẻ ở nhà nên chưa quan tâm đến việc tạo cơ hội cho trẻ rèn luyện và được kể chuyện cho 
mọi người trong gia đình nghe.
 Kết quả khảo sát thực trạng kể sáng tạo chuyện cổ tích của trẻ đầu năm học 2012 - 
2013:
 Nội dung Kết quả khảo sát
 Ngôn ngữ kể rõ ràng mạch lạc 17/34 = 50%
 Hứng thú tham gia kể sáng tạo chuyện cổ tích 15/34 = 44%
 Biết kể sáng tạo chuyện cổ tích 8/34 = 23,5%
 Trí tưởng tượng, khả năng phán đoán tình huống 3/34= 8%
 III. Các biện pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề.
 6 đã cũ...và từ sự đầu tư của nhà trường
 Bài tiết đồ dùng: Hình ảnh nhân vật của các câu chuyện nổi bật vào góc văn học và 
một số góc trong và ngoài lớp học thể hiện trên các mảng tường; tranh, con rối, sách chữ to bổ 
sung vào góc kể chuyện, sưu tầm các vi deo-clip và lưu giữ khoa học trong máy tính xách tay...
 Định hướng cho trẻ kể sáng tạo chuyện cổ tích:
 Để dạy trẻ kể chuyện sáng tạo cô giáo định hướng cho trẻ sáng tạo về tên truyện, tình 
tiết diễn biến câu chuyện:
 Sáng tạo về tên truyện: Định hướng cho trẻ dựa vào nội dung câu chuyện để đặt tên 
truyện khác với tên truyện ban đầu nhưng vẫn đảm bảo phù hợp với nội dung câu chuyện.
 Ví dụ: Với câu chuyện "Cây khế" giáo viên có thể đặt câu hỏi: Dựa vào nội dung câu 
chuyện con hãy tự đặt tên khác cho câu chuyện. Trẻ sáng tạo về tên truyện như: Phượng Hoàng 
tốt bụng; Cây khế và chim thần; Hai anh em.
 Sáng tạo về tình tiết trong diễn biến của câu chuyện: Trong một số câu chuyện cổ tích 
phần diễn biến được giải quyết một cách nặng nề, cái ác bị trừng trị quá khắt khe, tàn nhẫn.
 Ví dụ: Người anh trong câu chuyện "Cây khế" bị chim hất xuống biển chết; Lý Thông 
trong chuyện "Thạch Sanh" thì bị sét đánh chết...Trong những tình tiết như vậy giáo viên có 
thể định hướng cho học sinh thay đổi bằng các tình tiết khác giảm nhẹ về mức độ "trừng phạt" 
kẻ xấu.
 Ví dụ: Với câu chuyện "Cây khế" người anh bị chim Phượng Hoàng hất xuống biển 
chết. trong trường hợp này giáo viên có thể định hướng cho học sinh sáng tạo về mức độ "trừng 
phạt" kẻ ác một cách nhân văn hơn.
 Giáo viên đặt câu hỏi: Con có thể đưa vào câu chuyện một cách"trừng phạt" khác đối 
với người anh?
 Trẻ sáng tạo một số phương án như:
 - Sau khi bị chim hất xuống biển người anh bị dạt vào một đảo vắng và không bao giờ 
về đoàn tụ với gia đình được nữa.
 - Khi bị chim hất xuống biển người anh đã được người em cứu vớt, người anh đã thấy 
xấu hổ, ân hận từ đó chở đi người anh hết lòng quan tâm, thương yêu người em.
 8 - Truyện "Tấm cám" yếu tố thần kỳ là sự hóa thân của cô Tấm.
 Giáo viên hỏi: - Cô Tấm đã được biến hóa như thế nào?
 Sắp sếp tranh theo trình tự cốt truyện:
 Giáo viên tiến hành cho trẻ quan sát lần lượt những bức tranh để trẻ nhớ lại và kể lại 
truyện theo trình tự:
 Ví dụ: Truyện "Sự tích qủa dưa hấu" cô chuẩn bị các tranh:
 Tranh 1: Mai An Tiêm cùng các quần thần.
 Tranh 2: Mai An Tiêm cùng vợ con ở trên đảo.
 Tranh 3: Mai An Tiêm nhặt được hạt dưa.
 Tranh 4: Ruộng dưa của Mai An Tiêm.
 Tranh 5: Mai An Tiêm thả dưa trên biển.
 Tranh 6: Mai An Tiêm cùng vợ con được vua đón trở về đất liền.
 Sắp xếp tranh không theo trình tự cốt truyện: (đối với những câu chuyện trẻ đã biết)
 Cô giáo có thể sắp sếp không theo trình tự các bức tranh trong chuyện (xen kẽ phần kết, 
phần giữa, phần đầu truyện). Trẻ tự suy nghĩ, sắp xếp lại theo thứ tự câu chuyện và kể lại câu 
chuyện theo tranh mà trẻ đã sắp xếp.
 Ví dụ: Truyện "Tích Chu" cô chuẩn bị các bức tranh:
 Tranh 1: Tích Chu đang leo đèo lội suối.
 Tranh 2: Tích Chu gặp bà tiên.
 Tranh 3: Bà đang quạt cho Tích Chu ngủ.
 Tranh 4: Bà ôm Tích Chu vào lòng.
 3. Biện pháp 3: Sử dụng công nghệ thông tin trong dạy trẻ kể sáng tạo truyện cổ 
tích.
 Ngày nay, nhờ sự phát triển không ngừng của khoa học kỹ thuật, việc áp dụng công 
nghệ thông tin đã giúp ích và hỗ trợ tích cực trong quá trình dạy học với những hình ảnh sinh 
động, những video - clip có gắn liền hình ảnh, âm thanh được sưu tầm và tải về qua Internet 
gắn với nội dung bài dạy. Đây là nguồn tư liệu, thiết bị, đồ dùng dạy học phong phú, đa dạng, 
hấp dẫn tạo hứng thú và sáng tạo cho trẻ trong học tập, vui chơi nói chung, trong kể chuyện cổ 
tích nói riêng. Việc sưu tầm những video, những tranh ảnh trên mạng cần được lựa chọn phù 
 10 giúp trẻ hình dung nhân vật, khung cảnh diễn ra đối thoại. Lời dẫn thì kể với độ to bình thường, 
lời quát mắng thì kể to như miêu tả cuộc giao tranh như trong chuyện “Thánh Gióng” tôi thực 
hành mẫu và hướng dẫn trẻ kể với cường độ giọng to hơn. Trong các đoạn đối thoại sử dụng 
cường độ khác nhau đối với những nhân vật khác nhau cũng giúp trẻ phân biệt được tính cách 
và đặc điểm của nhân vật.
 Ví dụ: Giọng ông bụt hoặc ông tiên: Giọng vang, kéo dài và trầm ấm; nhịp độ kể - độ 
nhanh chậm trong lời nói khi kể - là yếu tố thêm kịch tính và thể hiện được bối cảnh của câu 
chuyện: Nhịp độ chậm rãi tạo nên không khí huyền thoại ở những câu “ Ngày xửa, ngày xưa”, 
“ Đã lâu lắm rồi”; lão nhà giàu dỗ dành anh nông dân với nhịp độ kể chậm rõ ràng và nhấn 
mạnh vào những lời hứa của lão nhà giàu, khi anh nông dân mang những đốt tre về thì giọng 
lão la mắng khinh ghét, với giọng kể nhanh hơn, to hơn, một vài câu rít lên nhấn mạnh và 
những lời chửi mắng để làm toát lên sự xảo trá và không giữ lời của lão ta, nhịp độ nhanh chậm 
phải tương ứng với hành động của nhân vật (Cây trẻ trăm đốt); ngắt giọng kể - ngắt nghỉ hơi 
khi kể - ngắt giọng thường bộc lộ ý tứ tác phẩm, ngoài việc ngắt giọng sau các dấu câu, thì để 
nhấn mạnh một từ hay một ý nào đó, hoặc để gây bất ngờ, gây sự tò mò ở trẻ, tôi chú ý đến 
việc ngắt giọng hợp lý. Ngắt giọng hợp lý đối với những câu chuyện cổ tích nó còn làm tăng 
thêm tính li kỳ hấp dẫn.
 Ví dụ: trong câu truyện: “Tích Chu” khi bà gọi "Tích Chu ơi lấy cho bà ngụm nước bà 
khát khô cả cổ rồi” tôi thường chia thành từng câu bà nói ngắt, nghỉ để nói lên sự mệt mỏi và 
thất vọng của bà.
 Cử chỉ: Cử chỉ, điệu bộ, nét mặt, ánh mắt... hỗ trợ rất nhiều cho việc lột tả tính cách 
nhân vật. Trong thực hiện cử chỉ phù hợp với nhân vật trong truyện tôi định hướng cho trẻ thể 
hiện cụ thể như: Phác hoạ cử chỉ xoa đầu, âu yếm của ông Bụt; nếu là một chuyện buồn nét 
mặt biểu lộ ủ rũ; tức giận thì dậm chân, mắt lườm, chỉ tay...
 Việc định hướng cho trẻ sử dụng cử chỉ, giọng nói trong kể chuyện để lột tả tính cách 
nhân vật cần được uốn nắn kịp thời ngay khi trẻ kể cũng như khi trẻ giao tiếp trong và ngoài 
giờ học. Tránh trường hợp trẻ sử dụng lời nói, cử chỉ, điệu bộ "thái quá" ảnh hưởng không tốt 
đến việc hình thành nhân cách của trẻ.
 12