Sáng kiến kinh nghiệm Một số phương pháp làm quen với văn học cho trẻ 5 tuổi

 .
1.2. Phạm vi đề tài:
 Xuất phát từ tình hình thực tế của lớp lá 2, trường mầm non Họa mi nơi tôi 
đang giảng dạy, tôi tiến hành thực hiện nghiên cứu đề tài về “ Một số phương pháp 
làm quen với văn học cho trẻ 5 tuổi”. 
2. Nội dung đề tài
 Chuyện và thơ giúp cho trẻ làm quen dần với lời hay, ý đẹp, hình tượng 
trong sáng, tập cho trẻ tiếp xúc với tác phẩm văn học, từng bước xây dựng cho trẻ 
lòng yêu thích văn học, phát triển mạnh mẽ những tình cảm đạo đức và tình cảm 
thẩm mĩ...góp phần làm phong phú hiểu biết của trẻ và phát triển các năng lực trí 
tuệ”. (Chương trình giáo dục mẫu giáo, Nhà xuất bản Giáo dục, 1978).
 Trong thơ và kể chuyện có nguồn xúc cảm, tính trực quan của hình ảnh và 
trí tưởng tượng kì thú trong thơ, trong truyện, cũng tạo ra sự hấp dẫn và đồng cảm 
với trẻ. Mỗi thể loại tác phẩm được lựa chọn để đưa vào chương trình cũng được 
cân nhắc kĩ lưỡng. Tác phẩm thuộc các thể loại phải có giá trị nội dung giáo dục 
và hình thức nghệ thuật lôi cuốn, dễ hiểu, đồng thời được thử thách và khẳng định 
qua thời gian. Nếu trước kia tác phẩm văn học chỉ được xem là phương tiện giáo 
dục thì bây giờ sự giáo dục đào tạo trẻ mẫu giáo không chỉ thông qua tác phẩm 
văn học mà còn để trẻ hiểu biết về tác phẩm văn học, tất nhiên chỉ là mức độ“ làm 
quen” với nó.
 2.1. Thực trạng.
 Năm học 2016-2017 tôi được Ban giám hiệu phân công phụ trách lớp lá 2 
với tổng số học sinh là 36 cháu trong đó có 17 cháu nam, 19 cháu nữ.
 Ngay từ đầu năm học nhận thức rõ vai trò của mình là người hướng lái cho 
các cháu có thói quen, nền nếp tốt trong các hoạt động học, hoạt động chơi, lao động 
tự phục vụ bản thân, hoạt động tập thể, cũng như chuẩn bị đầy đủ các điều kiện để 
trẻ sẵn sàng bước vào lớp một phổ thông. Quá trình làm quen với trẻ thì tôi thấy trẻ 
còn nói ngọng, một số trẻ chưa mạnh dạn trong giao tiếp, còn e dè, nhút nhát nên 
điều đó ảnh hưởng đến việc tổ chức hoạt động làm quen với văn học cho trẻ của 
lớp mình. 
 * Qua quan sát trẻ ở lớp, nhìn chung kết quả cho thấy như sau: 
 - Làm quen với các bài thơ: 
 + Trẻ tham gia hứng thú là 65%.
 + Trẻ hiểu nội dung bài thơ là 60%. 
 + Trẻ thuộc các bài thơ là 75%. 
 + Trẻ biết đọc diễn cảm các bài thơ là 55%. 
 - Truyện:
 Trang 2 .
tích cô giáo có thể tạo không gian huyền ảo bằng việc bật một ngọn đèn, hoặc 1 
bếp lửa giả, cửa hơi khép lại, cô giáo và trẻ ngồi quây quần bên nhaudần dần 
đưa trẻ vào môi trường cổ tích rồi kể.
 VD như truyện “Thạch Sanh” chúng ta có thể dựng một bức phông màn có 
cây đa to và cô giáo có thể vào đầu truyện “ Ngày xửa, ngày xưa, ở gốc cây đa 
này, có một chàng trai tên là Thạch Sanh, ngày đi kiếm củi, tối về ngủ lại
 - Một điều không thể thiếu trong hoạt động kể chuyện là cô giáo phải giới 
thiệu tên truyện gắn với thể loại, tên tác giả (nếu có). “Hôm nay cô sẽ kể chuyện 
cổ tích Cây Khế”.
 - Khi kể chuyện, cô giáo cần lưu ý đến các tình tiết, căn cứ vào diễn biến tâm 
trạng của nhân vật, hành động của nhân vật, bối cảnh xảy ra các tình tiết đó mà 
thể hiện ngữ điệu, giọng điệu phù hợp. Cùng một nhân vật nhưng trong các bối 
cảnh khác nhau, sắc thái ngữ điệu được thể hiện khác nhau.
 Ví dụ trong truyện cổ tích “ Tấm Cám” lúc Tấm hát gọi bống cô giáo phải thể 
hiện được tình cảm yêu thương của Tấm bằng ngữ điệu, nhịp điệu êm dịu, tha 
thiết: 
 “Bống bống bang bang
 Lên ăn cơm vàng cơm bạc nhà ta
 Chớ ăn cơm hẩm cháo hoa nhà người”
 Nhưng đến tiến trình hai của truyện, mâu thuẫn giữa Tấm và Cám đã lên đến 
đỉnh điểm thì ngữ điệu lúc này sẽ gay gắt, quyết liệt:
 “Phơi áo chồng tao thì phơi bằng sào
 Chớ phơi bờ rào rách áo chồng tao”
 Hay trong truyện đồng thoại “Chú dê đen”, giọng Sói hống hách, hung hăng 
quát nạt khi gặp Dê trắng nhút nhát, yếu đuối nhưng khi gặp Dê đen dũng cảm, 
giọng Sói thay đổi từ quát nạt đến yếu dần, hốt hoảng, sợ hãi. Trong truyện “ Cô 
bé quàng khăn đỏ” hoặc truyện “ Dê con nhanh trí” thì giọng Sói lại được thể 
hiện ngược lại. Chó Sói nói rất nhẹ nhàng, ngon ngọt, biểu lộ tình thân ái để đánh 
lừa cô bé và rất dịu dàng khi bắt chước giọng dê mẹ.
 - Khi kể cô giáo cần chú ý một số kĩ thuật thể hiện như cường độ, nhịp độ, 
ngắt giọng..Có lúc cường độ giọng nhỏ khi thể hiện tình cảm, sự âu yếm thân 
mật: “Dê mẹ âu yếm ôm con vào lòng, thơm lên đầu con và khen con của mẹ 
ngoan lắm.” 
 Trang 4 .
 - Khi đọc tác phẩm phải tôn trọng mạch lôgic của cốt truyện, chú ý nhấn vào 
những câu văn hay, giàu hình ảnh.
 - Đọc kết hợp với âm thanh, âm nhạc phù hợp với giọng điệu, âm sắc, tâm 
trạng của nhân vật.
 - Trao đổi với trẻ về tác phẩm, hướng dẫn trẻ so sánh, phân tích, tổng hợp, 
khái quát hóa
 Ví dụ: Với truyện “Giọng hót chim Sơn Ca”. Ngoài những câu hỏi về tên tác 
phẩm, tác giả, nhân vật... cô giáo còn đặt các câu hỏi như:
 + Trong truyện cô vừa đọc Sơn ca là loài chim như thế nào? (Sống trong 
rừng, rất chăm chỉ làm việc, hót rất hay).
 + Tác giả đã miêu tả như thế nào mỗi khi chim Sơn Ca hót? (Mỗi khi sơn Ca 
hót cỏ, cây, hoa, lá rì rào hòa theo. Dòng suối đang chảy róc rách cũng như muốn 
dừng lại để thưởng thức giọng hót mê ly ấy...).
 + Bạn chim Sẻ đã hỏi Sơn Ca như thế nào?
 + Để có giọng hót hay Chim Sơn Ca đã phải làm như thế nào?....
 - Đọc truyện kết hợp với sử dụng đồ dùng trực quan, lời nói biểu cảm, và 
phải được tiến hành ở trường mầm non trên mọi hình thức tổ chức.
 * Tổ chức hoạt động dạy trẻ kể lại truyện. 
 Dạy trẻ kể lại truyện là một phương pháp thực hành rèn luyện. Để việc dạy 
trẻ kể lại truyện hiệu quả, điều trước tiên là phải biết lựa chọn các truyện để kể và 
đọc cho trẻ nghe và dạy trẻ kể lại truyện. Các câu truyện ấy không nên quá dài, từ 
ngữ dễ hiểu, chính xác, giàu hình ảnh, tránh ôm đồm. Truyện kể phải phù hợp với 
chủ đề, phù hợp với trẻ về nội dung, phát triển ở trẻ những đặc tính cần thiết của 
nhân cách, có giá trị nghệ thuật cao, sinh động. Điều cơ bản là phải dành thời gian 
cho trẻ kể lại truyện không trừ một trẻ nào, trẻ yếu càng được rèn luyện.
 *. Tổ chức hoạt động đọc thơ cho trẻ nghe. 
 Việc đọc thơ cho trẻ nghe trước hết đòi hỏi cô giáo cần tìm những bài thơ 
hay được trẻ yêu thích, phù hợp với chủ đề, phù hợp với lứa tuổi. Đọc nhiều lần 
để hiểu kĩ tác phẩm, xác định thể loại, nội dung, giọng điệu, trên nền giọng điệu 
ấy xác định âm điệu, ngữ điệu, nhịp điệu và cách trình bày tác phẩm một cách 
nghệ thuật.
 - Tạo ra môi trường sinh hoạt văn học nghe thơ ca, điều này là vô cùng cần 
thiết để gây hứng thú cho trẻ.
 - Để bước vào đọc thơ cho trẻ nghe cô giáo cần giới thiệu tên tác giả, tác 
phẩm trước hoặc sau lần đọc đầu tiên.
 Trang 6 .
 + Cô giáo chú ý sửa cách đọc, không kìm hãm sự phát triển tự nhiên của trẻ 
trong việc bộc lộ cảm xúc của mình trước tác phẩm.
 + Tổ chức cho trẻ đọc thuộc bài thơ theo tổ, nhóm, cá nhân, đọc luân phiên 
và tập cho trẻ nhận xét, đánh giá và khích lệ trẻ. Ví dụ cô giáo gợi hỏi trẻ “Con 
thấy bạn đọc bài thơ đã hay chưa? Vì sao? Con có thể đọc hay hơn bạn không, 
con đọc cho cả lớp nghe nào? Cô thấy bạn đọc rất hay và sáng tạo nữa đấy.....
 +Quá trình dạy thơ cần phát triển ở trẻ thái độ có ý thức đối với hoạt động 
đọc thuộc diễn cảm bài thơ, chú ý quá trình từ bắt chước người lớn đến thể hiện 
tính tích cực sáng tạo ở trẻ.
 * Tổ chức hoạt động dạy trẻ học thuộc tục ngữ, ca dao, đồng dao.
 Dạy trẻ học thuộc tục ngữ, ca dao cô giáo cần:
 - Chọn những câu tục ngữ, ca dao phù hợp với chủ đề, gần gũi với cuộc sống 
của trẻ, phù hợp với đặc trưng của từng vùng, miền, tạo cho trẻ không khí hứng 
khởi. Cô đọc diễn cảm kết hợp với các hình thức nghệ thuật khác như có thể kết 
hợp với nhạc và múa...để đọc, hát sẽ làm tăng sức hấp dẫn của những câu hát, dễ 
đi vào lòng con trẻ.
 - Kết hợp sử dụng hình tượng trực quan, có thể là một bức tranh minh họa để 
làm chính xác hóa những biểu tượng được vẽ nên trong những câu nói, câu ca, 
làm trẻ hứng thú, ham muốn được học, được đọc.
 - Cho trẻ bắt chước đọc theo cô tùy từng hoàn cảnh gắn với chủ đề.
 Học thuộc đồng dao, ca dao cần được tiến hành trong những hoạt động chơi 
trò chơi dân gian ngoài trời, trong lớp, lúc đón trẻ, lúc trẻ ngủ dậy, hoạt động 
chiều.
 - Khi đọc cho trẻ nghe cô giáo cần chú ý đọc đúng, rõ ràng, có vần nhịp và 
phải đọc hết bài với giọng điệu vui tươi, hồn nhiên, dí dỏm. Cần đọc nhiều lần 
cho trẻ ghi nhớ.
 * Tổ chức trò chơi đóng kịch dựa theo tác phẩm văn học.
 - Cô giáo lựa chọn tác phẩm văn học phù hợp với đặc điểm sinh lí, hứng thú 
của trẻ và cần được trẻ chấp nhận.
 - Cô giáo cần lựa chọn những tác phẩm có nội dung tư tưởng sáng rõ để 
chuyển thể thành những kịch bản trò chơi đóng vai ngắn gọn, có cốt truyện, có 
nhân vật màu sắc thẩm mĩ. Sau đó đọc kịch bản để hiểu tính cách nhân vật.
 - Trò chuyện với trẻ về nội dung kịch bản, tính cách nhân vật, xác định thái 
độ của mình với các nhân vật.
 Trang 8 .
 + 75% trẻ hiểu nội dung truyện. 
 + 90% trẻ thuộc truyện. 
 + 75% trẻ biết kể diễn cảm.
 - Trẻ thông minh, sáng tạo hơn khi học các tiết học văn học. Phát triển ngôn 
ngữ mạch lạc cho trẻ.
 - Trẻ thích nghe đọc thơ, đọc thơ, kể chuyện, đọc ca dao, đồng dao, tục ngữ
 - Trẻ thích được đóng kịch.
 - Trẻ ghi nhớ, thuộc các tác phẩm văn học lâu hơn.
 - Trẻ có khả năng tự sáng tạo và thể hiện tính cách nhập vai một cách linh 
hoạt.
 - Biết kể truyện sáng tạo, kể theo trí tưởng tượng một cách phong phú, đa 
dạng.
 - Qua việc cho trẻ tiếp xúc, tri giác với đồ dùng đẹp có màu sắc tươi sáng sẽ 
hình thành ở trẻ những bài học đầu tiên về tình cảm thẩm mĩ, biết cảm nhận cái 
hay, cái đẹp.
 - Trẻ hứng thú khi tham gia vào các hoạt động.
 c. Về phía phụ huynh :
 - Phụ huynh thấy được tầm quan trọng của việc cho trẻ làm quen với văn học, 
luôn quan tâm đến sự phát triển sau này của con em mình.
 *. Khả năng ứng dụng triển khai sáng kiến 
 Sáng kiến này triển khai và áp dụng với tất cả giáo viên đang giảng dạy cháu 
trong độ tuổi từ 3-6 tuổi của chương trình giáo dục mầm non. 
 3. KẾT LUẬN.
 * Kết quả của việc ứng dụng đề tài
 - Việc cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học giúp trẻ biết rung động và yêu 
thích văn học, hào hứng và có nhu cầu tham gia vào các hoạt động văn học nghệ 
thuật (thích nghe đọc thơ, nghe kể chuyện, đọc thuộc thơ, kể lại truyện, đóng 
kịch).
 - Thông qua việc cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học chúng ta mở rộng 
nhận thức về thế giới xung quanh, bồi dưỡng cho trẻ những tình cảm lành manh, 
những ước mơ cao đẹp, giúp trẻ cảm nhận được vẻ đẹp trong tự nhiên, xã hội.
 - Cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học góp phần phát triển ngôn ngữ cho 
trẻ: Dạy trẻ phát âm chính xác các âm tiếng mẹ đẻ, làm giàu vốn từ, phát triển khả 
năng diễn đạt rõ ràng, mạch lạc. Rèn luyện kĩ năng đọc, kể diễn cảm thể hiện tác 
phẩm dưới các hình thức khác nhau.
 Trang 10