Sáng kiến kinh nghiệm Một số giải pháp phát triển thể chất cho trẻ 5-6 tuổi trong trường mầm non

 Ở giai đoạn 5-6 tuổi, cơ thể trẻ đang phát triển mạnh mẽ nhưng vẫn còn 
non nớt chưa ổn định, khả năng vận động còn hạn chế. Hệ thần kinh của trẻ 
chưa hoàn thiện đầy đủ để thực hiện các chức năng của mình. Trẻ đã có khả 
năng quan sát, phán đoán, hình thành kỹ năng vận động và phân biệt được các 
hiện tượng xung quanh. Hệ xương của trẻ chưa phát triển hoàn thiện so với 
người lớn, có nhiều sụn xương, xương mềm, yếu, dễ bị cong hoặc gãy. Hệ cơ 
của trẻ phát triển yếu và không đồng đều, tổ chức cơ bắp còn ít. Các sợ cơ nhỏ, 
mảnh, thành phần nước trong cơ tương đối nhiều, ít đạm, mỡ và các muối vô cơ, 
nên sức mạnh cơ bắp còn yếu, cơ nhanh mệt mỏi. Khớp của trẻ chưa vững chắc, 
ổ khớp còn nông, dây chằng lỏng lẻo chưa mềm dẻo, linh hoạt. Hệ hô hấp, hệ 
tuần hoàn vẫn đang hoàn thiện. Cơ thể trẻ còn non yếu, dễ bị phát triển lệch lạc, 
mất cân đối. Nếu không được chăm sóc, giáo dục đúng đắn có thể gây nên 
nhưng thiếu sót trong sự phát triển cơ thể trẻ mà không dễ khắc phục được.
 7.1.2. Thực trạng hiện nay của trẻ 5-6 tuổi
 Là một trong những trường thuộc vùng nông thôn, đa số phụ huynh làm 
nông nên ít có điều kiện quan tâm đến con cái, đặc biệt là vấn đề phát triển thể 
lực cho trẻ. Do vậy tình trạng sức khỏe của trẻ trong toàn trường nói chung và 
lớp tôi nói riêng không đồng đều. Bên cạnh đó các bậc phụ huynh quá bận rộn 
với công việc, để mặc cho con trẻ ngồi hàng giờ chơi với các thiết bị điện tử 
(như là ti vi, máy tính, điện thoại), điều này ảnh hưởng không nhỏ đến khả năng 
vận động của trẻ, trẻ lười vận động, không thích di chuyển dẫn đến béo phì và 
các vấn đề sức khỏe khác. Thêm vào đó là chế độ ăn uống tại gia đình trẻ chưa 
hợp lý, chưa cân đối nên tỉ lệ thừa cân, béo phì tăng nhanh ở trẻ nhỏ trong những 
năm gần đây. 
 Một số giáo viên chưa hiểu hết tầm quan trọng của việc phát triển thể chất 
cho trẻ 5-6 tuổi, chưa lựa chọn đúng nội dung, hình thức tổ chức chưa sáng tạo 
hấp dẫn, việc lồng ghép, tích hợp chưa linh hoạt, sáng tạo, đồ dùng học liệu 
chưa phong phú, chưa khoa học; chưa phát huy được tính tích cực, chủ động, 
sáng tạo của trẻ; sự phối hợp giữa gia đình và nhà trường còn chưa chặt chẽ. 
Dẫn đến giáo dục phát triển thể chất chưa đạt hiệu quả như mong đợi.
 Vào đầu năm học tôi có tiến hành điều tra khảo sát trẻ 5 tuổi trong 
trường mầm non. Để đánh giá được chất lượng giáo dục thể chất của trẻ 
trước khi áp dụng giải pháp đề xuất. Tôi đã dựa vào các tiêu chí như: Trẻ có 
các thói quen, hành vi có lợi cho sức khỏe; Trẻ có kĩ năng vận động cơ bản; 
Trẻ có kĩ năng vận động tinh; Trẻ khỏe mạnh, cân nặng chiều cao phát triển 
bình thường theo lứa tuổi.
 Đối tượng phục vụ cho quá trình nghiên cứu là trẻ 5-6 tuổi, lớp 5 tuổi A2 
và 5 tuổi A3 trường mầm non Hướng Đạo. Số lượng trẻ tham gia vào quá trình 
nghiên cứu là 54 trẻ.
 2 (Hình ảnh đồ dùng đồ chơi tự làm)
 * Xây dựng môi trường phát triển thể chất bên ngoài lớp học
 Môi trường bên ngoài lớp học rất tốt đối với việc phát triển thể chất của trẻ. 
Cụ thể, trẻ được vận động toàn thân, phát triển kĩ năng vận động thô như: đi, 
chạy, nhảy, leo trèo, giữ thăng bằng... đó là những kĩ năng rất quan trọng cho sự 
phát triển cơ thể của trẻ; trẻ thoải mái chạm tay vào mọi thứ xung quanh và tự 
khám phá môi trường xung quanh bằng các giác quan và cảm xúc của mình. Tôi 
đã tham mưu với ban giám hiệu để khu vực hoạt động ngoài trời được quy 
hoạch, thiết kế phù hợp, an toàn, sạch đẹp. Các cô giáo trong nhà trường cùng 
phối hợp bố trí thời gian để thay đổi tạo cảnh quan sư phạm mới mẻ, hấp dẫn.
 Môi trường ngoài trời có khu vực chung rộng lớn để trẻ tập thể dục, học giờ 
học có chủ đích phát triển thể chất, chơi các trò chơi vận động, trò chơi dân gian...
 (Hoạt động trẻ chơi trò chơi kéo co)
 4 Các phương tiện luyện tập đa dạng đảm bảo sự bền vững, an toàn và được 
 sắp xếp ngăn nắp, trưng bày một cách hấp dẫn để trẻ dễ nhìn, dễ lấy khi cần. 
 Ngoài việc sử dụng những dụng cụ, đồ dùng luyện tập sẵn có, tôi luôn 
 tận dụng những nguyên vật liệu tái sử dùng, vật liệu đã qua sử dụng: giấy 
 bìa, thùng cát tông, chai lọ, lốp xe để làm dụng cụ, đồ dùng thêm sinh 
 động, hấp dẫn, thân thiện với môi trường. Hay sử dụng khối gỗ, thanh gỗ, 
 thăng bằng, đệm nhảy giúp trẻ phát triển vận động thô, các loại hộp và vật 
 liệu vẽ, tạo hình khuyến khích trẻ sáng tạo. Hỗ trợ việc học của trẻ, kích 
 thích giác quan thu hút trẻ vào giờ hoạt động thể chất để đạt kết quả cao. 
 2. Giải pháp 2: Lựa chọn nội dung, tổ chức thực hiện
 Việc giáo viên lựa chọn đúng, phù hợp nội dung phát triển thể chất có ý 
nghĩa vô cùng quan trọng đối với trẻ.
 * Giáo dục dinh dưỡng - sức khỏe
 Giáo dục dinh dưỡng - sức khỏe cho trẻ là cung cấp cho trẻ kiến thức sơ 
đẳng về vệ sinh, dinh dưỡng, phòng bệnh và trau dồi các kĩ năng nhằm hình 
thành các thói quen, hành vi có lợi cho sức khỏe.
 - Lựa chọn nội dung:
 Ngay từ đầu năm học, tôi đã căn cứ vào nội dung, kết quả mong đợi của 
chương trình giáo dục mẫu giáo 5-6 tuổi trong chương trình giáo dục mầm 
non do Bộ giáo dục và Đào tạo ban hành, khả năng thực tế của trẻ trong lớp 
mẫu giáo, điều kiện cơ sở vật chất của trường, lớp để lựa chọn các nội dung 
đưa vào kế hoạch giáo dục của năm học. Nội dung giáo dục được tôi tích 
hợp theo chủ đề, gắn với các mối quan hệ qua lại giữa trẻ với môi trường 
sống, mở rộng dần nội dung hiểu biết của trẻ nhằm giáo dục trẻ các kĩ năng 
sống đơn giản, gần gũi tùy theo khả năng phát triển và cá nhân của trẻ. Một 
số nội dung tôi triển khai ngay từ đầu năm học sau đó tiếp tục lặp đi lặp lại ở 
các chủ đề khác nhau trong suốt năm học để tạo thói quen, nền nếp tốt đồng 
thời rèn luyện một số kĩ năng cho trẻ trong sinh hoạt hằng ngày.
 Ví dụ: Nội dung giáo dục dinh dưỡng - sức khỏe ở chủ đề trường mầm non:
 Nghe giới thiệu các món ăn hằng ngày ở lớp; Cách chế biến một số 
món ăn đơn giản.
 Luyện tập và thức hiện các thói quen trong ăn uống, vệ sinh, sinh hoạt: 
mời trước khi ăn, ăn hết suất, ăn nhiều loại thức ăn, không vừa ăn vừa nói 
rửa tay trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh, vệ sinh răng miệng.
 Quan sát và trò chuyện về những vật dụng, nơi nguy hiểm trong trường, 
lớp mầm non, không được lại gần và đùa nghịch.
 Nội dung giáo dục sinh dưỡng - sức khỏe ở chủ đề bản thân: 
 Nhận biết thực phẩm theo các nhóm, ích lợi của chúng đối với sức khỏe.
 Thực hành vệ sinh cá nhân: Tập đánh răng, rửa mặt, rửa tay bằng xà 
phòng; vệ sinh các giác quan.
 6 * Giáo dục phát triển vận động
 Giáo dục phát triển vận động bao gồm các bài tập phát triển các nhóm cơ 
và hô hấp, bài tập phát triển chung, bài tập vận động cơ bản, các cử động của 
bàn tay, ngón tay, phối hợp tay – mắt và sử dụng một số đồ dùng dụng cụ nhằm 
giúp trẻ khỏe mạnh, có kĩ năng vận động thô - tinh, phát triển các tố chất nhanh 
nhẹn, khéo léo, dẻo dai, sức mạnh của cơ bắp cũng như khả năng giữ thăng bằng 
của cơ thể trong quá trình vận động.
 * Bài tập phát triển các nhóm cơ và hô hấp
 - Lựa chọn nội dung:
 Bao gồm các động tác phát triển các nhóm cơ và hô hấp theo yêu cầu của 
độ tuổi 5-6 tuổi trong Chương trình Giáo dục mầm non.
 Lựa chọn các bài tập phát triển các nhóm cơ và hô hấp. Mỗi bài tập thường 
có 4 - 5 động tác, mỗi động tác tập từ 3-4 lần. Các động tác trong bài tập được 
sắp xếp theo một trình tự: Động tác hô hấp - động tác phát triển cơ tay và bả vai 
- các động tác phát triển cơ lưng, bụng rồi đến các động tác phát triển cơ chân. 
 - Tổ chức thực hiện:
 + Bài tập thể dục sáng
 Các bài tập phát triển các nhóm cơ và hô hấp được sử dụng trong bài thể 
dục sáng. Tôi và các cô giáo trong trường cho trẻ tập thể dục thường xuyên vào 
các buổi sáng, thực hiện ở ngoài trời với không khí trong lành, thoáng mát. 
Trước khi tập cho trẻ khởi động nhẹ nhàng khoảng 1-2 phút; sau đó cho trẻ đứng 
thành 2-3 hàng ngang hoặc thành vòng tròn để tập. Với bài tập trẻ đã biết, tôi hô 
để trẻ tập; với bài tập mới, trẻ chưa biết, tôi tập cùng với trẻ kết hợp sử dụng âm 
nhạc hoặc bài hát phù hợp với chủ đề để trẻ hứng thú tham gia vào hoạt động.
 (Hình ảnh trẻ đang tập thể dục)
 8 sau đó đứng thành vòng tròn, vòng cung hoặc hàng ngang để tập bài tập phát 
triển chung.
 + Hoạt động 2: Trọng động: Khoảng 25 - 30 phút.
 Tập bài tập phát triển chung với các động tác: tay – vai, lưng – bụng – 
lườn, chân.
 Tập 2 bài vận động cơ bản: 1 vận động mới, 1 vận động ôn luyện thực hiện 
dưới hình thức trò chơi. Ví dụ: vận động cơ bản Ném xa bằng 1 tay, trò chơi vận 
động Bật qua suối nhỏ. Hoặc 1 vận động mới và 1 vận động trẻ đã chơi thành 
thạo. Ví dụ: Vận động cơ bản Tung – bắt bóng, đi khuỵu gối.
 • Tập 1 vận động mới hoặc 1 vận động mới và 1 vận động trẻ đã chơi thành thạo
 Cô làm mẫu:
 - Lần 1: Cô thực hiện hoàn chỉnh vận động.
 - Lần 2: Cô thực hiện vận động kết kợp giải thích.
 Cô mời 1 đến 2 trẻ khá lên thực hiện vận động.
 Cô cho trẻ thực hiện vận động ( với hình thức lần lượt, nối tiếp, thi đua), cô 
chú ý sửa sai cho trẻ.
 Sau mỗi lần tập cô hỏi lại trẻ tên vận động.
 • Tập 1 vận động ôn luyện thực hiện dưới dạng hình thức trò chơi
 Cô giới thiệu tên trò chơi.
 Cô phổ biến cách chơi, luật chơi.
 Cô tổ chức cho trẻ chơi.
 Cô nhận xét kết quả chơi, động viên khen ngợi trẻ.
 + Hoạt động 3: Hồi tĩnh: Vận động nhẹ nhàng 2 – 3 phút.
 (
 Hình ảnh trẻ (Hình ảnh trẻ bật chụm chân, tách chân)
 10 Hình ảnh trẻ trong giờ tạo hình
 3. Giải pháp: 3.Phát triển thể chất thông qua các hoạt động ở mọi lúc, 
mọi nơi
 Giáo dục phát triển thể chất được tôi lồng ghép trong các hoạt động giáo 
dục hằng ngày như đón - trả trẻ, giờ thể dục sáng, hoạt động học, chơi - hoạt 
động ở các góc, chơi ngoài trời, giờ ăn, giờ ngủ, chơi – hoạt động theo ý thích.
 Thời điểm đón - trả trẻ: Khi đến lớp, tôi nhắc nhở trẻ tự cởi giày, dép để đồ 
dùng cá nhân ngay ngắn, đúng nơi quy định. Tôi trò chuyện với trẻ để trẻ biết 
được phải ăn mặc và lựa chọn trang phục phù hợp với thời tiết như trời nóng nên 
mặc quần áo mỏng và mát, đội mũ nón khi đến lớp; Trời lạnh phải mặc ấm, 
quàng khăn, đi tất, Nhận biết và phòng tránh những hành động nguy hiểm như 
không được tự mình đến trường khi không được phép của cha mẹ, không được 
đi về cùng người lạ khi cô giáo chưa cho phép, 
 Thể dục sáng tiến hành ngay sau giờ đón trẻ. Bài tập với đầy đủ các động 
tác phát triển các nhóm cơ và hô hấp giúp trẻ hít thở sâu, điều hòa nhịp thở, tăng 
cường quá trình trao đổi chất và tuần hoàn trong cơ thể; giúp các khớp, dây 
chằng được mềm dẻo, linh hoạt; đồng thời hỗ trợ cho những hoạt động trong 
ngày của trẻ thêm nhịp nhàng, nhanh nhẹn, giảm động tác thừa và tạo cho trẻ 
tâm trạng sảng khoái, vui tươi đón ngày hoạt động mới.
 Giờ hoạt động học được tôi tích hợp giáo dục dinh dưỡng và sức khỏe một 
cách trực quan, cụ thể, dễ nhớ, dễ hiểu hơn làm phong phú cho nội dung, 
phương pháp học tập; Trẻ cũng được vận động qua các trò chơi ôn luyện củng 
cố, đặc biệt là giờ thể dục giúp trẻ khỏe mạnh và có kĩ năng vận động trong các 
hoạt động hàng ngày. 
 Khi tôi nhận thấy dấu hiệu giảm sự tập trung chú ý ở đa số trẻ trong giờ 
hoạt động hoặc trong thời gian giữa hai hoạt động, tôi sẽ cho trẻ vận động như: 
khuyến khích trẻ thực hiện cùng với cô, mô phỏng động tác theo lời bài hát, bài 
thơ, ca dao, đồng dao (bài hát: tiếng chú gà trống gọi, tập thể dục buổi sáng, tập 
tầm vông, trò chơi gieo hạt, con bọ dừa...); Nếu trẻ vừa tập tô, vẽ khiến tay bị 
mỏi, tôi cho trẻ đứng dậy gập, đán các ngón tay vào nhau xoay khớp cổ tay hoặc 
 12